Sociaaleconomische status beïnvloedt gezondheid en omgekeerd

Uit zowel nationale als internationale onderzoeken komen verschillen in gezondheid naar voren die samenhangen met de sociaaleconomische status. Deze sociaaleconomische gezondheidsverschillen zijn het resultaat van twee soorten effecten (Kunst 2010Kunst, A. E., Een overzicht van sociaal-economische verschillen in gezondheid in Europa, Amsterdam (2010)):

  • De sociaaleconomische positie op een bepaalde leeftijd heeft invloed op de gezondheid in latere levensfasen (‘sociale causatie’).
  • Omgekeerd heeft de gezondheid op een bepaalde leeftijd invloed op de opleidingsloopbaan, de arbeidsmarktpositie en het verdiende en gespaarde inkomen op latere leeftijden (‘gezondheidsselectie’).

Er is veel discussie over het relatieve belang van deze twee mechanismen (Bartley 2004Bartley, M., Health Inequality: An Introduction to Theories, Concepts and Methods. (2004); Smith 2003Smith, G.D., Health inequalities: life course approaches, Bristol (2003); Stronks et al. 1994Stronks, K., Mackenbach, J. P., van de Mheen, H., A prospective cohort study investigating the explanation of socio-economic inequalities in health in The Netherlands. (1994), 1994; van Doorslear et al. 2008van Doorslear, E., van Kippensluis, H., O’Donnell, O., van Ourti, T., Socioeconomic differences in health over the life cycle: evidence and explanations, Tilburg (2008)). Zeker is dat beide mechanismen belangrijk zijn en dat de precieze werking en effecten sterk kunnen variëren naar leeftijd. Ook kan hun relatieve belang sterk variëren naar type aandoening. Psychische stoornissen kunnen bijvoorbeeld de arbeidsmarktparticipatie van mensen sterker beïnvloeden dan het hebben van diabetes (Kunst 2010Kunst, A. E., Een overzicht van sociaal-economische verschillen in gezondheid in Europa, Amsterdam (2010)).

Indicatoren in onderzoek naar sociaaleconomische status en gezondheid

In onderzoek naar de samenhang tussen sociaaleconomische status en gezondheid gebruiken onderzoekers doorgaans de indicatoren opleiding, inkomen of beroep. Sommigen voegen daar nog materiële welstand aan toe. De samenhang met gezondheid is voor elk van deze indicatoren in meer of mindere mate aangetoond. Wij beperken ons in het weergeven van het verband tussen sociaaleconomische status en gezondheid meestal tot het opleidingsniveau (hoogst afgeronde opleiding). Het opleidingsniveau bepaalt vooral de toegang tot informatie en het vermogen om gebruik te maken van nieuwe informatie. Het is ook een belangrijke determinant van het inkomen en van het beroep (van Oyen et al. 2011van Oyen, H, Deboosere, P., Lorant, V., Sociale ongelijkheden in gezondheid in België, Gent (2011)). Terwijl opleiding de culturele en cognitieve aspecten van sociaaleconomische status benadrukt, wordt met het gebruik van inkomen en welstand de nadruk gelegd op materiële aspecten zoals leefomstandigheden. Een ander verschil is dat opleiding een stabiel persoonskenmerk is dat na de jeugd nauwelijks nog verandert, terwijl het inkomens- en welstandsniveau gedurende het leven sterk kan veranderen (Kunst 2010Kunst, A. E., Een overzicht van sociaal-economische verschillen in gezondheid in Europa, Amsterdam (2010)). Het beroep beïnvloedt deels de factoren waarop ook inkomen en opleiding invloed hebben en voegt daar nog specifieke voordelen aan toe van bepaalde beroepen zoals prestige, voorrechten, macht en ook sociale en technische vaardigheden (van Oyen et al. 2011van Oyen, H, Deboosere, P., Lorant, V., Sociale ongelijkheden in gezondheid in België, Gent (2011)).

Meer informatie

  • H. Giesbers