Wijzigingsdatum 04-03-2024

Humaan papillomavirus

Het humaan papillomavirus (HPV Humaan papilloma virus (Humaan papilloma virus)) is een virus dat veel voorkomt en voornamelijk wordt overgedragen via seksueel contact. Er bestaan verschillende types HPV. De meeste infecties met HPV gaan vanzelf weer over en je merkt meestal niets van een HPV infectie. Soms wordt het virus niet opgeruimd door het lichaam. Wanneer je langdurig besmet bent met een zogenaamd hoog-risico type van het virus kan, afhankelijk van de plaats van de besmetting, kanker ontstaan. De meest voorkomende vorm van kanker die door HPV wordt veroorzaakt is baarmoederhalskanker. Andere vormen van kanker die HPV kan veroorzaken zijn kanker aan de penis, vagina, schaamlippen, anus en kanker in de mond- en keelholte. Een infectie met laag-risico HPV types kan genitale wratten veroorzaken. 

Trend aantal nieuwe gevallen HPV-geassocieerde kankers NIEUW

Sla de grafiek Trend nieuwe gevallen HPV-gerelateerde kankers 2000-2022 over en ga naar de datatabel
  • De cijfers over 2021 en 2022 zijn voorlopig.

  • ICDO-2/3 codes: baarmoederhals C53; vagina C52; schaamlippen C51; penis C60; anus C21; mondholte C00/C02-C05; keelholte C01/C09-C14 (WHO-classificaties).

HPV-gerelateerde kankers

Ongeveer 80% van de mensen wordt minstens één keer in het leven besmet met HPV Humaan papilloma virus (Humaan papilloma virus). Tussen een besmetting met HPV en het ontstaan van kanker zit meestal 15 jaar of langer. Daarom komt baarmoederhalskanker vooral voor bij vrouwen vanaf 30 jaar. Nagenoeg alle baarmoederhalskankers worden veroorzaakt door HPV. De andere vormen van kanker worden voor een deel veroorzaakt door HPV maar kunnen ook andere oorzaken hebben. Vaccinatie tegen HPV is sinds 2010 opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma (RVP Rijksvaccinatieprogramma (Rijksvaccinatieprogramma)) voor meisjes in het jaar dat ze 13 worden (van Lier et al. 2022van Lier, E.A., Oomen, P. J., Giesbers, H., Hament, J-M, van Vliet, J.A., Drijfhout, I.H., Hirschberg, H., de Melker, H.E., Vaccinatiegraad en jaarverslag Rijksvaccinatieprogramma Nederland 2021, Bilthoven (2022)). Vanaf 2022 is de leeftijd waarop meisjes worden uitgenodigd voor de HPV-vaccinatie verlaagd naar 9-10 jaar. Sinds 2022 worden meisjes én jongens uitgenodigd voor HPV vaccinatie in het jaar dat ze 10 worden zodat ook jongens zijn beschermd tegen HPV-gerelateerde kankers. Iedereen van 10 tot en met 27 jaar die nog niet volledig gevaccineerd was, kreeg in 2022-2023 een uitnodiging om zich alsnog te laten vaccineren tegen HPV.

Trend sterfte HPV-geassocieerde kankers 2000-2022

Sla de grafiek Trend sterfte HPV-gerelateerde kankers 2000-2022 over en ga naar de datatabel

Bron: CBS Doodsoorzakenstatistiek

  • ICD-10 International Classification of Diseases, tenth revision (International Classification of Diseases, tenth revision)-codes: baarmoederhals C53; vagina C52; schaamlippen C51; penis C60; anus C21; mondholte C00/C02-C05; keelholte C01/C09-C14 (WHO-classificaties)
  • De sterftecijfers vanaf 2013 zijn minder goed vergelijkbaar met eerdere jaren, omdat het CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek) is overgestapt van handmatig naar automatisch coderen (zie Verantwoording)

Sterfgevallen door HPV-gerelateerde kankers

In 2022 overleden 1.143 mensen als gevolg van HPV Humaan papilloma virus (Humaan papilloma virus)-gerelateerde kanker waarvan er 223 overleden aan baarmoederhalskanker. In 2022 overleden de minste mensen aan vaginakanker (15) en peniskanker (39). Voor de meeste HPV-gerelateerde kankers is stijgende trend in het aantal sterfgevallen te zien tussen 2000 en 2022. Bij de sterfgevallen door baarmoederhalskanker, zijn bijna alle baarmoederhalskankers veroorzaakt door het HPV-virus. Bij sterfgevallen aan andere HPV-gerelateerde kankers wordt de kanker niet altijd door het HPV-virus veroorzaakt. 

  • J.G.M. Brouwer (RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu))
  • H. Giesbers, red. (RIVM)