Ruim 130.000 nieuwe gevallen van overspannenheid in 2021

In 2021 kregen naar schatting 130.400 nieuwe patiënten de diagnose neurasthenie/surmenage (overspannenheid) bij de huisarts: 44.500 mannen en 86.000 vrouwen. Dit komt overeen met 5,1 nieuwe patiënten per 1.000 mannen en 9,8 per 1.000 vrouwen. 

Bijna twee keer zoveel vrouwen als mannen met overspannenheid bekend bij de huisarts

In 2021 waren er naar schatting 240.400 personen met de diagnose neurasthenie/surmenage (overspannenheid) in de huisartsenpraktijk: 81.800 mannen en 158.600 vrouwen. Dit komt overeen met 9,4 per 1.000 mannen en 18,0 per 1.000 vrouwen. De jaarprevalentie Het aantal personen dat een bepaalde ziekte heeft gehad gedurende een bepaald jaar. (Het aantal personen dat een bepaalde ziekte heeft gehad gedurende een bepaald jaar.) betreft alle mensen die ergens in het jaar 2021 bekend waren bij de huisarts met overspannenheid. Deze mensen hoeven niet allemaal in 2021 contact te hebben gehad met de huisarts voor overspannenheid. Deze cijfers geven een onderschatting van het vóórkomen van overspannenheid in de bevolking, doordat niet iedereen met deze problemen zich bij de huisarts meldt. Een deel van de mensen meldt zich bijvoorbeeld alleen bij de bedrijfsarts.

Tot 2017 aantal nieuwe diagnoses overspannenheid toegenomen

Het aantal door de huisarts nieuw gediagnosticeerde gevallen van overspannenheid is in de periode 2011-2017 toegenomen en vervolgens licht afgenomen. Het aantal nieuwe diagnoses lag in het COVID-19-jaar 2020 duidelijk lager ten opzichte van voorgaande jaren. Het is niet te achterhalen of overspannenheid daadwerkelijk minder voorkwam in 2020 of dat de huisartsenpraktijk hiervoor minder werd bezocht (Nielen et al. 2021Nielen, M., Weesie, Davids, Winckers, M., Korteweg, Urbanus, de Leeuw, van Dijk, Korevaar, J., Hasselaar, J., Hek, K., Zorg door de huisarts. Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn: jaarcijfers 2020 en trendcijfers 2016-2020, Utrecht (2021)). In 2021 is het aantal nieuwe diagnoses weer toegenomen voor zowel mannen als vrouwen. Deze trends zijn gecorrigeerd voor veranderingen in de omvang en leeftijdsopbouw van de bevolking (standaardisatie). Ook het per jaar geschatte en ongecorrigeerde aantal nieuw gediagnosticeerde gevallen van overspannenheid is in de periode 2011-2017 toegenomen. Voor mannen nam dit aantal toe van 39.300 in 2011 naar 48.700 in 2017. In 2021 bedroeg het aantal nieuwe diagnoses bij mannen 44.500. Voor vrouwen is het aantal nieuwe diagnoses toegenomen van 65.900 in 2011 naar 95.800 in 2017. In 2021 bedroeg het aantal nieuwe diagnoses bij vrouwen 86.000 (absolute aantallen zichtbaar in de tabelweergave).

Prevalentie overspannenheid gestegen tot 2018

In de periode 2011-2018 is het aantal mensen met overspannenheid dat bekend was bij de huisarts (jaarprevalentie Het aantal personen dat een bepaalde ziekte heeft gehad gedurende een bepaald jaar. (Het aantal personen dat een bepaalde ziekte heeft gehad gedurende een bepaald jaar.)) toegenomen. Voor mannen was de toename minder groot dan voor vrouwen. Tussen 2018 en 2021 is de jaarprevalentie weer iets afgenomen, voor zowel mannen als vrouwen. Deze trends zijn gecorrigeerd voor veranderingen in de omvang en leeftijdsopbouw van de bevolking (standaardisatie).
Het per jaar geschatte en ongecorrigeerde aantal mensen met overspannenheid dat bekend was bij de huisarts is voor mannen toegenomen van 68.600 in 2011 naar 87.500 in 2018. Voor 2021 is het aantal mannen met overspannenheid geschat op 81.800. Het aantal geschatte vrouwen met overspannenheid is toegenomen van 118.400 in 2011 naar 177.300 in 2018. Voor 2021 is dit aantal geschat op 158.600 (absolute aantallen zichtbaar in de tabelweergave).

Mogelijk lagere aantallen in 2020 en 2021 door COVID-19

In de jaren 2020 en 2021 zijn de cijfers over door huisartsen geregistreerde klachten en aandoeningen beïnvloed door de COVID-19-uitbraak en de daarvoor genomen landelijke maatregelen. Ook zijn de jaarcijfers mogelijk beïnvloed door de uitgestelde zorg in ziekenhuizen. In 2020 is het aantal nieuw geregistreerde gevallen en/of de  prevalentie Het aantal gevallen of personen met een bepaalde ziekte op een bepaald moment (punt-prevalentie), ooit in het leven (lifetime prevalentie) of in een bepaalde periode, bijvoorbeeld per jaar (periode-prevalentie), absoluut of relatief. (Het aantal gevallen of personen met een bepaalde ziekte op een bepaald moment (punt-prevalentie), ooit in het leven (lifetime prevalentie) of in een bepaalde periode, bijvoorbeeld per jaar (periode-prevalentie), absoluut of relatief.) van een groot aantal klachten en aandoeningen afgenomen ten opzichte van het jaar 2019. Het is niet te achterhalen of deze klachten en aandoeningen daadwerkelijk minder voorkwamen in 2020 of dat de huisartsenpraktijk minder voor deze klachten werd bezocht (Nielen et al. 2021Nielen, M., Weesie, Davids, Winckers, M., Korteweg, Urbanus, de Leeuw, van Dijk, Korevaar, J., Hasselaar, J., Hek, K., Zorg door de huisarts. Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn: jaarcijfers 2020 en trendcijfers 2016-2020, Utrecht (2021)). Het totaal aantal ziekteregistraties lag in 2021, na een daling in 2020, weer op hetzelfde niveau als in 2019. Dit wijst erop dat de COVID-19-uitbraak minder invloed heeft gehad op de cijfers van 2021 (Heins et al. 2022Heins, M., Weesie, Davids, Winckers, M., Korteweg, de Leeuw, Urbanus, van Dijk, Korevaar, J., Hasselaar, J., Hek, K., Zorg door de huisarts. Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn: jaarcijfers 2021 en trendcijfers 2017-2021, Utrecht (2022)).

Eén op de vijf van de werknemers ervaart burn-outklachten

In 2022 bleek 18,3% van de mannelijke werknemers en 21,9% van de vrouwelijke werknemers enkele keren per maand of vaker psychische vermoeidheid door het werk (burn-outklachten) te ervaren. Dit blijkt uit zelfrapportage van werknemers in de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden)). Psychische vermoeidheid door het werk wordt gemeten aan de hand van vijf items, waaronder emotionele uitputting door het werk, zich leeg voelen aan het eind van de werkdag en vermoeidheid. Meer vrouwelijke dan mannelijke werknemers ervaren psychische vermoeidheid door het werk. Dit geldt voor alle leeftijdscategorieën. Ook komt psychische vermoeidheid door het werk vaker voor bij jongere werknemers, met name in de leeftijdscategorie 25 tot en met 34 jaar. In 2022 gaf 29% van de jonge vrouwelijke werknemers (18 tot en met 34 jaar) aan burn-outklachten te ervaren (van Veen et al. 2023van Veen, Bruel, Bouwens, Held, Soeter, Burn-outklachten onder jonge werknemers: een groeiend probleem? (2023)).

Toename burn-outklachten onder werknemers

In de periode 2015-2018 is het percentage werknemers dat aangeeft psychische vermoeidheid door het werk (burn-outklachten) te ervaren licht toegenomen voor zowel mannen als vrouwen. Na een korte afname tussen 2018 en 2020, is het percentage weer toegenomen tussen 2020 en 2022. De toename voor vrouwelijke werknemers is wat sterker dan voor mannelijke werknemers. Over de gehele periode van 2014 tot 2022 is het percentage vrouwelijke werknemers met psychische vermoeidheid door het werk toegenomen van 14,3% in 2014 naar 21,9% in 2022. Voor mannen nam dit percentage toe van 14,4% in 2014 naar 18,3% in 2022.  Dit blijkt uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden)) onder werknemers. Met name onder jonge vrouwen stijgt het percentage werknemers met burn-outklachten (van Veen et al. 2023van Veen, Bruel, Bouwens, Held, Soeter, Burn-outklachten onder jonge werknemers: een groeiend probleem? (2023)).