Genen

• Bijdrage genetische factoren aan het ontstaan van ADHD bij kinderen ongeveer 70-80%
• Ouders van een kind met ADHD hebben 2 tot 8 keer zo hoge kans zelf ook ADHD te hebben
• Broers/zussen van een kind met ADHD hebben 2 tot 3 keer zo hoge kans op ADHD

• Rietveld et al. 2004Rietveld, M. J. H., Hudziak, J. J., Bartels, M., van Beijsterveldt, C. E. M., Boomsma, DI., Heritability of attention problems in children: longitudinal results from a study of twins, age 3 to 12 (2004)
• Levy et al. 2006Levy, F, Hay, DA., Bennett, KS., Genetics of Attention Deficit Hyperactivity Disorder: A current review and future prospects (2006)
• Faraone & Biederman 2005Faraone, S. V., Biederman, J, Attention-deficit hyperactivity disorder (2005)
• Franke et al. 2012Franke, B., Faraone, S. V., Asherson, P., Buitelaar, J. K., Bau, C. H. D., Ramos-Quiroga, J. A., Mick, E., Grevet, E. H., Johansson, S., Haavik, J, Lesch, K, Cormand, B., Reif, A., The genetics of attention deficit/hyperactivity disorder in adults, a review (2012)
• Biederman 2005Biederman, J, Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder: A Selective Overview (2005)
• Banerjee et al. 2007Banerjee, T, Middleton, F., Faraone, S. V., Environmental risk factors for attention-deficit hyperactivity disorder (2007)
• Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ, Multidisciplinaire richtlijn ADHD: Richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van ADHD bij kinderen en jeugdigen ()
• Kooij 2017Kooij, J. J. S., ADHD bij volwassenen. Stand van zaken (2017)

Veranderingen in de hersenen

• Lager activatieniveau van bepaalde hersengebieden
• Minder hersenvolume
• Minder verbindingen tussen hersengebieden
• Mogelijk spelen ook neurotransmitters zoals dopamine en noradrenaline een rol
• Het is niet duidelijk of deze veranderingen in de hersenen voorafgaan aan ADHD, of hier een gevolg van zijn

• Cubillo et al. 2012Cubillo, A, Halari, R, Smith, A., Taylor, E, Rubia, K, A review of fronto-striatal and fronto-cortical brain abnormalities in children and adults with Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) and new evidence for dysfunction in adults with ADHD during motivation and attention (2012)
• Hoogman et al. 2017Hoogman, M, Bralten, J, Hibar, DP., Mennes, M, Zwiers, MP., Schweren, LS. J., van Hulzen, KJ. E., Medland, SE., Shumskaya, E, Jahanshad, N, de Zeeuw, P, Szekely, E, Sudre, G, Wolfers, T, Onnink, AM. H., Dammers, JT., Mostert, JC., Vives-Gilabert, Y, Kohls, G, Oberwelland, E, Seitz, J, ther, Mü, Ambrosino, S, Doyle, AE., Høvik, MF., Dramsdahl, M, Tamm, L, van Erp, TG. M., Dale, A, Schork, A, Conzelmann, A, Zierhut, K, Baur, R, McCarthy, H, Yoncheva, YN., Cubillo, A, Chantiluke, K, Mehta, MA., Paloyelis, Y, Hohmann, S, Baumeister, S, Bramati, I, Mattos, P, Tovar-Moll, F, Douglas, P, Banaschewski, T, Brandeis, D, Kuntsi, J, Faraone, S. V., Rubia, K, Kelly, C, Di Martino, A, Milham, MP., Castellanos, FX., Frodl, T, Zentis, M, Lesch, K, Pauli, P, Jernigan, TL., Haavik, J, Plessen, KJ., Lundervold, AJ., Hugdahl, K, Seidman, LJ., Biederman, J, Rommelse, N, Heslenfeld, DJ., Hartman, CA., Hoekstra, PJ., Oosterlaan, J, von Polier, G, Konrad, K, Vilarroya, O, Soliva, JCarles, Durston, S, Buitelaar, J. K., Shaw, P, Thompson, PM., Franke, B, Reif, A., Asherson, P., Ramos-Quiroga, J. A., Subcortical brain volume differences in participants with attention deficit hyperactivity disorder in children and adults: a cross-sectional mega-analysis (2017)
• Biederman 2005Biederman, J, Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder: A Selective Overview (2005)
• Crone et al. 2010Crone, EA., Poldrack, RA., Durston, S, Smith, SM., Konrad, K, Eickhoff, SB., Is the ADHD brain wired differently? A review on structural and functional connectivity in attention deficit hyperactivity disorder (2010)
• Kooij 2017Kooij, J. J. S., ADHD bij volwassenen. Stand van zaken (2017)

Geboortefactoren

• Een geboortegewicht van minder dan 1500 gram verhoogt het risico op ADHD met een factor 2 tot 3
• Vroeggeboorte

• Biederman 2005Biederman, J, Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder: A Selective Overview (2005)
• American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. 2014American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5, Washington, D.C. (2014)
• Brassett-Harknett & Butler 2007Brassett-Harknett, A, Butler, N, Attention-deficit/hyperactivity disorder: An overview of the etiology and a review of the literature relating to the correlates and lifecourse outcomes for men and women (2007)
• Bhutta et al. 2002Bhutta, AT., Cleves, MA., Casey, PH., Cradock, MM., Anand, K. J. S., Cognitive and Behavioral Outcomes of School-Aged Children Who Were Born Preterm (2002)
• Millichap 2008Millichap, J. G., Etiologic Classification of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder (2008)

Gedrag van moeder tijdens de zwangerschap

• Roken
• Alcoholgebruik
• Drugsgebruik

• Biederman 2005Biederman, J, Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder: A Selective Overview (2005)
• Brassett-Harknett & Butler 2007Brassett-Harknett, A, Butler, N, Attention-deficit/hyperactivity disorder: An overview of the etiology and a review of the literature relating to the correlates and lifecourse outcomes for men and women (2007)
• Millichap 2008Millichap, J. G., Etiologic Classification of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder (2008)
• American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. 2014American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5, Washington, D.C. (2014)
• Mill & Petronis 2008Mill, J, Petronis, A, Pre- and peri-natal environmental risks for attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD): the potential role of epigenetic processes in mediating susceptibility (2008)

Negatieve ervaringen in de jeugd

• Veelvoudige plaatsing in pleeggezinnen

• McMillen et al. 2005McMillen, CJ., Zima, BT., Scott, LD., Auslander, WF., Munson, MR., Ollie, MT., Spitznagel, EL., Prevalence of Psychiatric Disorders Among Older Youths in the Foster Care System (2005)
• Landsverk et al. 2009Landsverk, J. A., Burns, B. J., Stambaugh, L. F., Reutz, J. A., Psychosocial interventions for children and adolescents in foster care: review of research literature (2009)
• American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. 2014American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5, Washington, D.C. (2014)

Mannelijk geslacht

• ADHD komt onder kinderen 2 tot 3 keer vaker voor bij jongens dan bij meisjes; onder volwassenen zijn deze verhoudingen meer gelijk

• ten Have et al. 2014ten Have, M., de Graaf, R., Dorsselaer, S., Tuithof, M, Prevalence, persistency and consequences of ADHD in the Dutch adult population (2014)
• Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ, Multidisciplinaire richtlijn ADHD: Richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van ADHD bij kinderen en jeugdigen ()

• 47% van de volwassenen met ADHD gedurende de kindertijd rapporteerde beperkingen op school (onderpresteren)
• Volwassenen met ADHD zijn vaker laag opgeleid
• Grotere kans op schooluitval

• Tuithof et al. 2010Tuithof, M, Dorsselaer, S., de Graaf, R., ten Have, M., ADHD, gedragsstoornissen en antisociale persoonlijkheidsstoornis. Vóórkomen en gevolgen in de algemene bevolking: resultaten van NEMESIS-2, Utrecht (2010)
• Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ, Multidisciplinaire richtlijn ADHD: Richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van ADHD bij kinderen en jeugdigen ()
• Zorgstandaard GGZ 2019Zorgstandaard GGZ, Zorgstandaard ADHD (2019)

• Grotere kans op werkproblemen
• Hoger ziekteverzuim
• Grotere kans op arbeidsongeschiktheid
• Lager inkomen

• Zorgstandaard GGZ 2019Zorgstandaard GGZ, Zorgstandaard ADHD (2019)
• de Graaf et al. 2008de Graaf, R., Kessler, R. C., Fayyad, J. A., ten Have, M., Alonso, J., Angermeyer, M. C., Borges, G, Demyttenaere, K, Gasquet, I., de Girolamo, G, Haro, J. M., Jin, R., Karam, E. G., Ormel, J., Posada-Villa, J., The prevalence and effects of adult attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) on the performance of workers: results from the WHO World Mental Health Survey Initiative (2008)
• ten Have et al. 2014ten Have, M., de Graaf, R., Dorsselaer, S., Tuithof, M, Prevalence, persistency and consequences of ADHD in the Dutch adult population (2014)
• Michielsen et al. 2015Michielsen, M, Comijs, HC., Aartsen, MJ., Semeijn, E, Beekman, AT. F., Deeg, DJ. H., Kooij, J. J. S., The relationships between ADHD and social functioning and participation in older adults in a population-based study (2015)

Verhoogde kans op:

• Conflicten en relatieproblemen
• Echtscheiding of niet getrouwd zijn
• Emotionele eenzaamheid Emotionele eenzaamheid is als iemand een sterk gemis ervaart van een intieme relatie, een emotioneel hechte band met een partner of vriend(in) (Emotionele eenzaamheid is als iemand een sterk gemis ervaart van een intieme relatie, een emotioneel hechte band met een partner of vriend(in))
• Partnergeweld
• Minder familieleden in het sociale netwerk

• Brassett-Harknett & Butler 2007Brassett-Harknett, A, Butler, N, Attention-deficit/hyperactivity disorder: An overview of the etiology and a review of the literature relating to the correlates and lifecourse outcomes for men and women (2007)
• Michielsen et al. 2015Michielsen, M, Comijs, HC., Aartsen, MJ., Semeijn, E, Beekman, AT. F., Deeg, DJ. H., Kooij, J. J. S., The relationships between ADHD and social functioning and participation in older adults in a population-based study (2015)
• Zorgstandaard GGZ 2019Zorgstandaard GGZ, Zorgstandaard ADHD (2019)

ADHD wordt geassocieerd met:

• Grotere kans op delinquent gedrag
• Hogere kans op contact met Justitie
• Antisociaal gedrag
• Agressie

• Zorgstandaard GGZ 2019Zorgstandaard GGZ, Zorgstandaard ADHD (2019)
• von Polier et al. 2012von Polier, G. G., Vloet, T. D., Herpertz-Dahlmann, B., ADHD and Delinquency – a Developmental Perspective (2012)
• Erskine et al. 2016Erskine, H, Norman, R, Ferrari, A., Chan, GC. K., Copeland, WE., Whiteford, H., Scott, J, Long-Term Outcomes of Attention-Deficit/ Hyperactivity Disorder and Conduct Disorder: A Systematic Review and Meta-Analysis (2016)

• Negatief zelfbeeld
• Lager mentaal functioneren
• Lager inkomen

• ten Have et al. 2014ten Have, M., de Graaf, R., Dorsselaer, S., Tuithof, M, Prevalence, persistency and consequences of ADHD in the Dutch adult population (2014)
• Zorgstandaard GGZ 2019Zorgstandaard GGZ, Zorgstandaard ADHD (2019)

Grotere kans op:

• Slaapproblemen
• Zelfbeschadiging
• Tienerzwangerschappen
• Suïcidepogingen
• Seksueel overdraagbare aandoeningen
• Problematisch middelengebruik

• Zorgstandaard GGZ 2019Zorgstandaard GGZ, Zorgstandaard ADHD (2019)

Grotere kans op:

• Meer verkeersovertredingen (o.a. snelheidsovertredingen)
• Meer verkeersongevallen, en mede hierdoor meer letsel
• Meer ongelukken in het algemeen (onder andere door medicatiegebruik)

• Fuermaier et al. 2016Fuermaier, A. B. M., Tucha, L, de Vries, S.M., Koerts, J, de Waard, D, Brookhuis, K, Tucha, O, Autorijden met ADHD (2016)
• Vaa 2014Vaa, T, ADHD and relative risk of accidents in road traffic: A meta-analysis (2014);
• Chang et al. 2014Chang, Z, Lichtenstein, P, Onofrio, BM., Ölander, A, Larsson, H, Serious Transport Accidents in Adults With Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder and the Effect of Medication (2014);
• Amiri et al. 2017Amiri, S, Sadeghi-Bazargani, H, Nazari, S, Ranjbar, F, Abdi, S, Attention deficit/hyperactivity disorder and risk of injuries: A systematic review and meta-analysis (2017);

Stemmingsstoornissen:​​​​​​

• Depressie
• Persisterende depressie (dystymie)
• Bipolaire stoornis

Persoonlijkheidstoornissen:

• Antisociale persoonlijkheid stoornis

Angststoornissen:

• Sociale fobie
• Specifieke fobie
• Paniekstoornis
• Gegeneraliseerde angststoornis
• Agorafobie

Stoornissen in het gebruik van middelen:

• Drugs
• Tabak (roken)
• Cannabis
• Alcohol

• ten Have et al. 2014ten Have, M., de Graaf, R., Dorsselaer, S., Tuithof, M, Prevalence, persistency and consequences of ADHD in the Dutch adult population (2014)
• Erskine et al. 2016Erskine, H, Norman, R, Ferrari, A., Chan, GC. K., Copeland, WE., Whiteford, H., Scott, J, Long-Term Outcomes of Attention-Deficit/ Hyperactivity Disorder and Conduct Disorder: A Systematic Review and Meta-Analysis (2016)

• Obesitas
• Astma
• (Chronisch) slaaptekort

• Cortese et al. 2016Cortese, S, Moreira-Maia, CR., Fleur, DSt., Morcillo-Peñalver, C, Rohde, LA., Faraone, SV., Association Between ADHD and Obesity: A Systematic Review and Meta-Analysis (2016)
• Kooij 2017Kooij, J. J. S., ADHD bij volwassenen. Stand van zaken (2017)
• Instanes et al. 2016Instanes, J. T., Klungsøyr, K, Halmøy, A, Fasmer, O. B., Haavik, J, Adult ADHD and Comorbid Somatic Disease (2016)