Definitie hersenaandoeningen
Om vast te stellen hoeveel mensen een hersenaandoening hebben, is het eerst nodig om een definitie van hersenen en hersenaandoening te hebben. Vervolgens kan vastgesteld worden welke afzonderlijke aandoeningen aangemerkt kunnen worden als hersenaandoening.

Definitie hersenstichting
De Hersenstichting hanteert als definitie van de hersenen: het deel van het centrale zenuwstelsel dat zich in het hoofd en binnen de schedel bevindt. Het afkappunt is de bovenste nekwervel. Ruggenmerg, ogen en de schedel vallen buiten het werkgebied; het gaat om het orgaan binnen de schedel, de hersenen. Dit is een anatomische beschrijving van het orgaan. Hierbij sluiten wij in dit dossier aan, en vullen aan dat de hersenvliezen, hypofyse en epifyse ook tot de hersenen worden gerekend.

Geen uniforme definitie voor hersenaandoeningen
Er is geen uniforme definitie van hersenaandoeningen. Een werkzame definitie is: een stoornis in de motoriek, het denken, het voelen en/of het gedrag (mede) als gevolg van een stoornis in de hersenen. Er zijn veel verschillende hersenaandoeningen, met verschillende kenmerken. Een hersenaandoening kan aan de hand van enkele karakteristieken beschreven worden:

• Snelheid van ontstaan: a) plotseling van de ene op de andere dag; b) geleidelijk; c) plotseling, maar is het gevolg van een langdurig proces (atherosclerose, hypertensie hoge bloeddruk (hoge bloeddruk )).
• Lokalisatie van oorzaak: a) primaire oorzaak ligt in de hersenen; b) primaire oorzaak ligt elders in het lichaam (hersenmetastase, infectie).
• Leeftijd bij ontstaan: a) bij de geboorte al aanwezig; b) kort na de geboorte of op jonge leeftijd ontstaan; c) ontstaat bij jongeren en jongvolwassenen; d) ontstaat op oudere leeftijd.
• Progressie: a) kortdurend met herstel; b) langdurend maar met (soms) gedeeltelijk of volledig herstel; c) stabiel (evt. wel langdurige gevolgen); d) progressieve verslechtering.
• Aangeboren: a) niet aangeboren (de aandoening is niet al bij of vlak na de geboorte manifest, maar wordt dat pas later in het leven); b) wel aangeboren (al bij of kort na de geboorte manifest).
• Erfelijk of verstoring vanuit de omgeving: a) erfelijke aanleg is de enige oorzaak; b) combinatie van erfelijke en omgevingsfactoren; c) vooral een verstoring vanuit de omgeving.
• Aanwezigheid van de klachten: a) veelal voortdurend; b) langdurig episodisch (opvlammen en weer uitdoven); c) kort episodisch.
• Ziektemechanisme: bijvoorbeeld verstoring van het immuunsysteem, verstoord evenwicht tussen vrije radicalen en antioxidanten, verminderde aanmaak van groeifactoren, ontregeld stresssysteem, verstoring van het evenwicht tussen neurotransmitters.

Indeling per cluster

In dit dossier hersenaandoeningen zijn hersenaandoeningen ingedeeld in vijf clusters. Deze indeling is tot stand gekomen in overleg met de Hersenstichting.
De indeling is gebaseerd op bestaande indelingen (ICD-10 International Classification of Diseases, tenth revision (International Classification of Diseases, tenth revision), onderzoek van Ng et al. (2015)), een indeling die door de Hersenstichting werd gebruikt en enkele van bovenstaande kenmerken.
Alle codes in relevante classificatiestelsels zijn toegewezen aan een van de clusters of aan de categorie ‘geen hersenaandoening’.
Classificatiestelsels die zijn doorgenomen (met vermelding van de gegevensbron waarvoor dat stelsel wordt gebruikt) staan hieronder.

Enkele aandoeningen waarover getwijfeld werd (of het als hersenaandoening aangemerkt moest worden en/of aan welk cluster het moest worden toegewezen), zijn voorgelegd aan de Hersenstichting voor advies. In dit proces zijn soms pragmatische beslissingen genomen. Zo kan dementie zowel onder de psychische stoornissen als onder chronische hersenaandoeningen die geleidelijk zijn ontstaan geschaard worden. Er is voor het laatste gekozen. ICPC-codes die we als niet-hersenaandoening hebben geclassificeerd, zijn bijv. convulsies/stuipen (inclusief koorts) en andere infectieziekten van het zenuwstelsel.

Een overzicht van alle beschikbare cijfers (totalen met uitsplitsingen) en coderingen staan in een apart Excelbestand cijfers hersenaandoeningen.

Literatuur

1. Ng R, Maxwell CJ, Yates EA, Nylen K, Antflick J, Jetté N, et al. Brain Disorders in Ontario: Prevalence, incidence and costs from health administrative data. Toronto: Institute for Clinical Evaluative Science, 2015.