Factoren voorafgaand aan de schokkende gebeurtenis

• Bijdrage genetische factoren tot 35%
• Genen die betrokken zijn bij neurotransmittersystemen en stresssignalering

Bryant 2019 Bryant, R. A., Post‐traumatic stress disorder: a state‐of‐the‐art review of evidence and challenges (2019) (Bryant, R. A., Post‐traumatic stress disorder: a state‐of‐the‐art review of evidence and challenges (2019)) ;Ryan et al. 2016 Ryan, J., Chaudieu, I., Ancelin, M.L., Saffery, R., Biological underpinnings of trauma and post-traumatic stress disorder: focusing on genetics and epigenetics (2016) (Ryan, J., Chaudieu, I., Ancelin, M.L., Saffery, R., Biological underpinnings of trauma and post-traumatic stress disorder: focusing on genetics and epigenetics (2016)) ;Sheerin et al. 2020 Sheerin, C.M., Lind, Bountress, K.E., Marraccini, M.E., Amstadter, AB., Bacanu, S.A., Nugent, N. R., Meta‐Analysis of Associations Between Hypothalamic‐ Pituitary‐Adrenal Axis Genes and Risk of Posttraumatic Stress Disorder (2020) (Sheerin, C.M., Lind, Bountress, K.E., Marraccini, M.E., Amstadter, AB., Bacanu, S.A., Nugent, N. R., Meta‐Analysis of Associations Between Hypothalamic‐ Pituitary‐Adrenal Axis Genes and Risk of Posttraumatic Stress Disorder (2020))

• Vrouwen hebben twee keer zoveel kans op het ontwikkelen van PTSS in vergelijking met mannen

Bryant 2019 Bryant, R. A., Post‐traumatic stress disorder: a state‐of‐the‐art review of evidence and challenges (2019) (Bryant, R. A., Post‐traumatic stress disorder: a state‐of‐the‐art review of evidence and challenges (2019)) ;Tortella-Feliu et al. 2019 Tortella-Feliu, M., Fullana, M.A., Pérez-Vigil, A., Torres, X., Chamorro, J., Littarelli, S.A., Solanes, A., Ramella-Cravaro, V., Vilar, A., Gonzalez-Parra, J.A., Andero, R., Reichenberg, A., Mataix-Cols, D., Vieta, E., Fusar-Poli, P., Ioannidis, J. P. A., Stein, M. B., Radua, J., Cruz, L.F., Risk factors for posttraumatic stress disorder: An umbrella review of systematic reviews and meta-analyses (2019) (Tortella-Feliu, M., Fullana, M.A., Pérez-Vigil, A., Torres, X., Chamorro, J., Littarelli, S.A., Solanes, A., Ramella-Cravaro, V., Vilar, A., Gonzalez-Parra, J.A., Andero, R., Reichenberg, A., Mataix-Cols, D., Vieta, E., Fusar-Poli, P., Ioannidis, J. P. A., Stein, M. B., Radua, J., Cruz, L.F., Risk factors for posttraumatic stress disorder: An umbrella review of systematic reviews and meta-analyses (2019))
 

Psychische stoornissen

• Eerdere aanwezigheid van voornamelijk angststoornissen en stemmingsstoornissen
• Aanwezigheid van psychische stoornissen in de familie

Bryant 2019 Bryant, R. A., Post‐traumatic stress disorder: a state‐of‐the‐art review of evidence and challenges (2019) (Bryant, R. A., Post‐traumatic stress disorder: a state‐of‐the‐art review of evidence and challenges (2019)) ;Breslau 2009 Breslau, N., The epidemiology of trauma, PTSD, and other posttrauma disorders (2009) (Breslau, N., The epidemiology of trauma, PTSD, and other posttrauma disorders (2009)) ;GGZ Standaarden 2022 GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022) (GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022)) ;Sareen 2014 Sareen, J, Posttraumatic Stress Disorder in Adults: Impact, Comorbidity, Risk Factors, and Treatment (2014) (Sareen, J, Posttraumatic Stress Disorder in Adults: Impact, Comorbidity, Risk Factors, and Treatment (2014)) ;Tortella-Feliu et al. 2019 Tortella-Feliu, M., Fullana, M.A., Pérez-Vigil, A., Torres, X., Chamorro, J., Littarelli, S.A., Solanes, A., Ramella-Cravaro, V., Vilar, A., Gonzalez-Parra, J.A., Andero, R., Reichenberg, A., Mataix-Cols, D., Vieta, E., Fusar-Poli, P., Ioannidis, J. P. A., Stein, M. B., Radua, J., Cruz, L.F., Risk factors for posttraumatic stress disorder: An umbrella review of systematic reviews and meta-analyses (2019) (Tortella-Feliu, M., Fullana, M.A., Pérez-Vigil, A., Torres, X., Chamorro, J., Littarelli, S.A., Solanes, A., Ramella-Cravaro, V., Vilar, A., Gonzalez-Parra, J.A., Andero, R., Reichenberg, A., Mataix-Cols, D., Vieta, E., Fusar-Poli, P., Ioannidis, J. P. A., Stein, M. B., Radua, J., Cruz, L.F., Risk factors for posttraumatic stress disorder: An umbrella review of systematic reviews and meta-analyses (2019))

Intelligentie

• Laag IQ Intelligentie quotiënt (Intelligentie quotiënt)

GGZ Standaarden 2022 GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022) (GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022))

Sociaaleconomische status

• Lage sociaaleconomische status

GGZ Standaarden 2022 GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022) (GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022))

Eerdere blootstelling aan schokkende gebeurtenissen

• Herhaaldelijke of langdurige blootstelling aan schokkende gebeurtenissen

Bryant 2019 Bryant, R. A., Post‐traumatic stress disorder: a state‐of‐the‐art review of evidence and challenges (2019) (Bryant, R. A., Post‐traumatic stress disorder: a state‐of‐the‐art review of evidence and challenges (2019)) ;GGZ Standaarden 2022 GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022) (GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022)) ;Tortella-Feliu et al. 2019 Tortella-Feliu, M., Fullana, M.A., Pérez-Vigil, A., Torres, X., Chamorro, J., Littarelli, S.A., Solanes, A., Ramella-Cravaro, V., Vilar, A., Gonzalez-Parra, J.A., Andero, R., Reichenberg, A., Mataix-Cols, D., Vieta, E., Fusar-Poli, P., Ioannidis, J. P. A., Stein, M. B., Radua, J., Cruz, L.F., Risk factors for posttraumatic stress disorder: An umbrella review of systematic reviews and meta-analyses (2019) (Tortella-Feliu, M., Fullana, M.A., Pérez-Vigil, A., Torres, X., Chamorro, J., Littarelli, S.A., Solanes, A., Ramella-Cravaro, V., Vilar, A., Gonzalez-Parra, J.A., Andero, R., Reichenberg, A., Mataix-Cols, D., Vieta, E., Fusar-Poli, P., Ioannidis, J. P. A., Stein, M. B., Radua, J., Cruz, L.F., Risk factors for posttraumatic stress disorder: An umbrella review of systematic reviews and meta-analyses (2019))

Beroep

• PTSS komt vaker voor onder bepaalde beroepsgroepen, zoals politie-, brandweer-, defensie- en zorgpersoneel
• Dit heeft te maken met de hogere blootstelling aan schokkende gebeurtenissen in deze beroepen

Reijnen et al. 2015 Reijnen, A., Rademaker, A. R., Vermetten, E., Geuze, E., Prevalence of mental health symptoms in Dutch military personnel returning from deployment to Afghanistan: a 2-year longitudinal analysis (2015) (Reijnen, A., Rademaker, A. R., Vermetten, E., Geuze, E., Prevalence of mental health symptoms in Dutch military personnel returning from deployment to Afghanistan: a 2-year longitudinal analysis (2015)) ;Skogstad et al. 2013 Skogstad, M., Skorstad, M., Lie, A., Conradi, H. S., Heir, T., Weisæth, L., Work-related post-traumatic stress disorder (2013) (Skogstad, M., Skorstad, M., Lie, A., Conradi, H. S., Heir, T., Weisæth, L., Work-related post-traumatic stress disorder (2013))
 

Ernst en levensbedreiging

• De kans op PTSS neemt toe met de mate van ernst van de schokkende gebeurtenis
• Hogere mate van ervaren levensbedreiging samenhangend met de schokkende gebeurtenis

GGZ Standaarden 2022 GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022) (GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022)) ;Tortella-Feliu et al. 2019 Tortella-Feliu, M., Fullana, M.A., Pérez-Vigil, A., Torres, X., Chamorro, J., Littarelli, S.A., Solanes, A., Ramella-Cravaro, V., Vilar, A., Gonzalez-Parra, J.A., Andero, R., Reichenberg, A., Mataix-Cols, D., Vieta, E., Fusar-Poli, P., Ioannidis, J. P. A., Stein, M. B., Radua, J., Cruz, L.F., Risk factors for posttraumatic stress disorder: An umbrella review of systematic reviews and meta-analyses (2019) (Tortella-Feliu, M., Fullana, M.A., Pérez-Vigil, A., Torres, X., Chamorro, J., Littarelli, S.A., Solanes, A., Ramella-Cravaro, V., Vilar, A., Gonzalez-Parra, J.A., Andero, R., Reichenberg, A., Mataix-Cols, D., Vieta, E., Fusar-Poli, P., Ioannidis, J. P. A., Stein, M. B., Radua, J., Cruz, L.F., Risk factors for posttraumatic stress disorder: An umbrella review of systematic reviews and meta-analyses (2019))

Verwondingen

• Het oplopen van verwondingen gedurende de schokkende gebeurtenis

GGZ Standaarden 2022 GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022) (GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022))

Geweld

• Schokkende gebeurtenis waarbij sprake is van interpersoonlijk geweld, bijvoorbeeld seksueel geweld of mishandeling
• Geweld kan zowel gericht zijn op de persoon zelf of op een ander

Bryant 2019 Bryant, R. A., Post‐traumatic stress disorder: a state‐of‐the‐art review of evidence and challenges (2019) (Bryant, R. A., Post‐traumatic stress disorder: a state‐of‐the‐art review of evidence and challenges (2019)) ;GGZ Standaarden 2022 GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022) (GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022))

• Een reactie van dissociatie Toestand waarin iemand zich verminderd of niet bewust is van de interne- en/of externe omgeving en daardoor losraakt van (een deel van) de werkelijkheid. (Toestand waarin iemand zich verminderd of niet bewust is van de interne- en/of externe omgeving en daardoor losraakt van (een deel van) de werkelijkheid.) op de schokkende gebeurtenis

Bryant 2019 Bryant, R. A., Post‐traumatic stress disorder: a state‐of‐the‐art review of evidence and challenges (2019) (Bryant, R. A., Post‐traumatic stress disorder: a state‐of‐the‐art review of evidence and challenges (2019)) ;Lancaster et al. 2016 Lancaster, C.L., Teeters, J.B., Gros, D.F., Back, S.E., Posttraumatic stress disorder: overview of evidence-based assessment and treatment (2016) (Lancaster, C.L., Teeters, J.B., Gros, D.F., Back, S.E., Posttraumatic stress disorder: overview of evidence-based assessment and treatment (2016))

Factoren na de schokkende gebeurtenis

Sociale steun

• Het ervaren en hebben van weinig sociale steun

Bryant 2019 Bryant, R. A., Post‐traumatic stress disorder: a state‐of‐the‐art review of evidence and challenges (2019) (Bryant, R. A., Post‐traumatic stress disorder: a state‐of‐the‐art review of evidence and challenges (2019)) ;Wang et al. 2021 Wang, Y., Chung, M.C., Wang, Yu, Kenardy, J., Social support and posttraumatic stress disorder: A meta-analysis of longitudinal studies (2021) (Wang, Y., Chung, M.C., Wang, Yu, Kenardy, J., Social support and posttraumatic stress disorder: A meta-analysis of longitudinal studies (2021))

• Aanhoudende stressvolle levensomstandigheden

Bryant 2019 Bryant, R. A., Post‐traumatic stress disorder: a state‐of‐the‐art review of evidence and challenges (2019) (Bryant, R. A., Post‐traumatic stress disorder: a state‐of‐the‐art review of evidence and challenges (2019)) ;GGZ Standaarden 2022 GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022) (GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022))

• Vaker slechte sociale- en gezinsrelaties

GGZ Standaarden 2022 GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022) (GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022))

• Vaker een lager inkomen en financiële problemen

GGZ Standaarden 2022 GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022) (GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022))

• Meer school- of werkverzuim
• Minder succes in scholing en werk

GGZ Standaarden 2022 GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022) (GGZ Standaarden, Zorgstandaard psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. (2022))

Grotere kans op:

• Gastro-intestinale klachten
• Cardiometabole aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten en diabetes
• Dementie

Glynn et al. 2021 Glynn, H., Möller, S.P., Wilding, H., Apputhurai, P., Moore, G., Knowles, S.R., Prevalence and Impact of Post-traumatic Stress Disorder in Gastrointestinal Conditions: A Systematic Review (2021) (Glynn, H., Möller, S.P., Wilding, H., Apputhurai, P., Moore, G., Knowles, S.R., Prevalence and Impact of Post-traumatic Stress Disorder in Gastrointestinal Conditions: A Systematic Review (2021)) ;
Edmondson & Känel 2017 Edmondson, D., Känel, R., Post-traumatic stress disorder and cardiovascular disease (2017) (Edmondson, D., Känel, R., Post-traumatic stress disorder and cardiovascular disease (2017)) ;
Van den Berk-Clark et al. 2018 Van den Berk-Clark, C., Secrest, S., Walls, J., Hallberg, E., Lustman, P.J., Schneider, F.D., Scherrer, JF., Association between posttraumatic stress disorder and lack of exercise, poor diet, obesity, and co-occuring smoking: A systematic review and meta- analysis (2018) (Van den Berk-Clark, C., Secrest, S., Walls, J., Hallberg, E., Lustman, P.J., Schneider, F.D., Scherrer, JF., Association between posttraumatic stress disorder and lack of exercise, poor diet, obesity, and co-occuring smoking: A systematic review and meta- analysis (2018)) ;
Desmarais et al. 2020 Desmarais, P., Weidman, D., Wassef, A., Bruneau, M.A., Friedland, J., Bajsarowicz, P., Thibodeau, M.P., Herrmann, N., Nguyen, Q.D., The interplay between post-traumatic stress disorder and dementia: a systematic review (2020) (Desmarais, P., Weidman, D., Wassef, A., Bruneau, M.A., Friedland, J., Bajsarowicz, P., Thibodeau, M.P., Herrmann, N., Nguyen, Q.D., The interplay between post-traumatic stress disorder and dementia: a systematic review (2020)) ;Günak et al. 2020 Günak, M.M., Billings, J., Carratu, E., Marchant, N.L., Favarato, G., Orgeta, V., Post-traumatic stress disorder as a risk factor for dementia: systematic review and meta-analysis (2020) (Günak, M.M., Billings, J., Carratu, E., Marchant, N.L., Favarato, G., Orgeta, V., Post-traumatic stress disorder as a risk factor for dementia: systematic review and meta-analysis (2020))

• Mensen met PTSS ervaren een lagere kwaliteit van leven
• Zwaardere symptomen worden geassocieerd met een lagere kwaliteit van leven

Yehuda et al. 2015 Yehuda, R, Hoge, CW., McFarlane, AC., Vermetten, E., Lanius, RA., Nievergelt, CM., Hobfoll, SE., Koenen, KC., Neylan, T. C., Hyman, SE., Post-traumatic stress disorder (2015) (Yehuda, R, Hoge, CW., McFarlane, AC., Vermetten, E., Lanius, RA., Nievergelt, CM., Hobfoll, SE., Koenen, KC., Neylan, T. C., Hyman, SE., Post-traumatic stress disorder (2015))