Methoden Monitor Digitale Zorg
Vragenlijstonderzoek via vier panels
De Monitor Digitale Zorg maakt gebruik van vragenlijstonderzoek via vier panels:
- de algemene volwassen bevolking in Nederland
- mensen met een chronische ziekte
- verpleegkundigen en verzorgenden
- artsen
Consumentenpanel Gezondheidszorg Nivel (mensen uit de algemene bevolking)
Het Nivel Consumentenpanel Gezondheidszorg peilt op landelijk niveau onder burgers van 18 jaar en ouder hoe zij denken over de gezondheidzorg (waaronder digitale zorg) en wat hun ervaringen hiermee zijn. De vragenlijst wordt (bijna) elk jaar verstuurd naar een steekproef van 1.500 panelleden. Deze steekproef van leden is representatief naar leeftijd en geslacht voor de algemene bevolking van 18 jaar en ouder.
Nationaal Panel Chronisch zieken en Gehandicapten Nivel (mensen met een chronische ziekte)
Het Nationaal Panel Chronisch zieken en Gehandicapten van het Nivel is een landelijk representatief panel van ongeveer 3.500 zelfstandig wonende mensen met een objectief gediagnosticeerde somatische chronische ziekte en/of een lichamelijke beperking. Voor de huidige monitor zijn alleen mensen met een chronische ziekte aangeschreven.
Panel Verpleging & Verzorging Nivel (verpleegkundigen en verzorgenden)
Het Panel Verpleging & Verzorging van het Nivel verzamelt op landelijk niveau informatie over de meningen en ervaringen van zorgverleners over beroepsinhoudelijke onderwerpen. Het panel wordt gevormd door verpleegkundigen, verzorgenden, verpleegkundig specialisten, begeleiders en praktijkondersteuners die werken in de directe cliëntenzorg. Deelnemers zijn werkzaam binnen de sectoren wijkverpleging, ziekenhuiszorg, huisartsenzorg, intramurale ouderenzorg, geestelijke gezondheidszorg (GGZ (Geestelijke gezondheidszorg)) en gehandicaptenzorg.
Panel artsenfederatie KNMG (artsen)
Alle BIG (Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg)-geregistreerde artsen in Nederland die lid zijn van de federatiepartners van de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG) kunnen lid worden van het artsenpanel van de KNMG. Alle specialismen die deelnamen aan de vragenlijst, met uitzondering van basisarts, zijn in de analyses meegenomen. Deze specialismes zijn geclusterd tot drie beroepsgroepen; huisartsen, medisch specialisten en sociaal geneeskundigen.
Weging
Bij het uitzetten van de vragenlijsten binnen de panels wordt ervoor gezorgd dat de steekproef (nagenoeg) representatief is voor de doelgroep. Daar niet alle aangeschreven deelnemers de vragenlijst (geheel ingevuld) retourneren, is de groep respondenten meestal niet geheel representatief voor de doelgroep. Om deze reden worden vaak wegingsfactoren toegekend aan respondenten. Door factoren zoals leeftijd en geslacht mee te wegen, kunnen er eventuele vertekeningen in de respons worden gecorrigeerd. Dit betekent dat de bevindingen een nauwkeuriger beeld geven van de werkelijkheid, omdat ze beter aansluiten bij de demografische samenstelling van de doelgroep. Het toepassen van wegingsfactoren helpt om meer betrouwbare en generaliseerbare conclusies te trekken uit het onderzoek. Vanaf dit jaar wordt er bij alle vier panels gebruik gemaakt van wegingsfactoren. Bij beide zorggebruikerspanels is er gewogen op leeftijd en geslacht. Daarnaast is bij het panel voor mensen met een chronische ziekte ook gewogen op opleidingsniveau. Bij het panel voor artsen is er gewogen op specialisme. Het panel verpleegkundigen en verzorgenden is gewogen op sector. Deze wegingsfactoren worden per jaar toegekend aan de respondenten op basis van de meest recente informatie over de doelgroepen. Bronnen hiervoor zijn het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek), Nivel en KNMG. De weging is alleen toegepast op de vragen die gesteld zijn aan alle respondenten; vragen die niet aan alle respondenten zijn gesteld in verband met de routing van de vragenlijst, zijn niet gewogen.
Exclusie van respondenten
In vragenlijstonderzoek worden respondenten die te weinig vragen hebben beantwoord vaak geëxcludeerd om de kwaliteit en betrouwbaarheid van de data te waarborgen. Om te harmoniseren met andere monitors binnen het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu), is vanaf 2024 gekozen voor een nieuwe aanpak voor exclusie, die ook beter aansluit bij de data van de Monitor Digitale Zorg. In eerdere jaren werden respondenten verwijderd die minder dan 25% van alle vragen hadden beantwoord, ongeacht of deze vragen verplicht of onverplicht waren. Dit kan een licht vertekend beeld geven, omdat mensen waarbij veel vragen niet relevant zijn, sneller tot deze afkapwaarde komen. Daarom is er dit jaar voor gekozen om, per panel, een set van kernvragen te identificeren die (jaarlijks) aan deze respondenten zijn gesteld. Respondenten die minder dan 25% van deze specifieke vragen hebben beantwoord, zijn niet meegenomen in de analyses.
Dataverwerking- en bewerkingen
Zorggebruikers hebben de keuze om de vragenlijst digitaal of op papier in te vullen. Hierdoor kunnen onregelmatigheden optreden. Daarnaast zijn aan alle vier de panels open vragen gesteld die geadresseerd moesten worden, en zijn soms keuzes gemaakt ter optimalisatie van de visualisatie. Hieronder wordt uiteengezet hoe deze zijn behandeld.
Antwoorden opschonen
Voor respondenten die de vragenlijst op papier hebben ingevuld, is gecontroleerd op antwoordpatronen die niet overeenkomen met de invulinstructies. Als een vraag onlogische antwoorden bevat, zijn alle antwoorden op die specifieke (vervolg)vraag verwijderd bij die respondent, omdat onduidelijk is wat diegene heeft bedoeld. Zo is bijvoorbeeld bij een aantal respondenten het cijfer (mate van tevredenheid) ten aanzien van PGO leeggemaakt, als men aangaf geen PGO te gebruiken. Dergelijke 'onlogische' antwoordpatronen zijn bij online ingevulde vragenlijsten vanwege routing niet mogelijk.
Aanpak open antwoorden
Bij verscheidene vragen is, naast de gestructureerde antwoordopties, de categorie ‘anders, namelijk: …’ opgenomen. De gegeven open antwoorden zijn geanalyseerd en als volgt verwerkt: wanneer een open antwoord impliceerde dat een bestaande antwoordoptie van toepassing was, is het antwoord aangepast naar die optie. In enkele gevallen hadden de open antwoorden herhaaldelijk dezelfde strekking. Deze antwoorden kunnen als input worden gebruikt om de vragenlijsten verder te optimaliseren. Hetzij door een uitbreiding van de omschrijving van de bestaande antwoordopties, maar ook door het toevoegen van nieuwe antwoordopties. Bijvoorbeeld: bij het gebruik van toezichthoudende technieken werd door verpleegkundigen vaak monitoring vitale functies genoemd. Deze antwoordoptie zal in 2025 worden toegevoegd. Maar het antwoord cameratoezicht is aangepast naar de bestaande antwoordoptie Audio/ Video(camera)bewaking.
Berekenen en visualiseren van de totalen en percentages
Bij het berekenen van de totalen en percentages is uitsluitend het aantal respondenten meegenomen dat de betreffende vraag heeft ingevuld. Respondenten die vragen hebben overgeslagen of niet hoefden in te vullen zijn hierin niet meegenomen. Dit verklaart waarom er in de tekst, grafieken en tabellen verschillende aantallen (n) zijn weergegeven. Daarnaast is het principe toegepast om percentages te berekenen met betrekking tot specifieke meningen of ervaringen van respondenten met een geïnformeerde ervaring of mening. Dit betekent dat antwoorden van respondenten die zich onvoldoende op de hoogte achten om een vraag te beantwoorden (‘weet ik niet’) of aangaven dat een vraag niet op hen van toepassing is (‘niet van toepassing’), over het algemeen niet zijn meegenomen in het berekenen van percentages.