Definitie alcoholverslaving volgens de DSM-5
In Nederland vindt de classificatie van psychische stoornissen plaats met behulp van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders-5 (American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. 2014American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5, Washington, D.C. (2014)). Deze stelt dat er sprake is van een alcoholverslaving (‘stoornis in alcoholgebruik’) wanneer aan drie van de onderstaande criteria is voldaan. Naast de criteria dient te worden aangegeven of er sprake is van specificaties, zoals of er sprake is van herstel en hoe ernstig de stoornis is.
Tabel: Criteria ter classificatie van alcoholverslaving
| A | Een problematisch patroon van alcoholgebruik dat leidt tot hevige beperkingen of lijden, zoals blijkt uit twee of meer van de volgende symptomen, die binnen een periode van een jaar optreden: |
| 1 | Alcohol wordt gebruikt in grotere hoeveelheden of langduriger dan de bedoeling was |
| 2 | Een sterke wens of vergeefse pogingen om het alcoholgebruik te verminderen en in de hand te houden |
| 3 | Er wordt veel tijd besteed aan activiteiten die nodig zijn om aan alcohol te komen, alcohol te gebruiken, of te herstellen van de effecten ervan |
| 4 | Hunkering, of een sterke wens of drang tot alcoholgebruik |
| 5 | Terugkerend alcoholgebruik, met als gevolg dat belangrijke verplichtingen niet worden nagekomen |
| 6 | Aanhoudend alcoholgebruik ondanks problemen die veroorzaakt of verergerd worden door de effecten van alcohol |
| 7 | Belangrijke activiteiten zijn opgegeven of verminderd vanwege het alcoholgebruik |
| 8 | Terugkerend alcoholgebruik in situaties waarin dit fysiek gevaar oplevert |
| 9 | Het alcoholgebruik wordt voortgezet ondanks weet te hebben dat een lichamelijk of psychisch probleem wordt veroorzaakt of verergerd door alcohol |
| 10 | Grotere hoeveelheden nodig hebben om hetzelfde effect te bereiken (tolerantie) |
| 11 |
Het optreden van onthoudingsverschijnselen |
Verandering in classificatiesysteem voor psychische stoornissen
In 2013 is het vernieuwde handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM (Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Classificatie voor psychische stoornissen. De DSM is ontwikkeld onder verantwoordelijkheid van de American Psychiatric Association.)-5) uitgegeven en is een overgang in gang gezet naar het werken met dit classificatiesysteem. Vanaf januari 2017 is de DSM-5 in gebruik genomen en is deze versie het nieuwe uitgangspunt bij de beoordeling of er sprake is van een psychische stoornis. Vóór de uitgave van de DSM-5 werd gebruik gemaakt van de oudere versie, de DSM-IV. Om deze reden is veel onderzoek naar psychische stoornissen nog gebaseerd op DSM-IV. Voor VZinfo was het nog niet mogelijk cijfers over alcoholverslaving gebaseerd op de criteria van de DSM-5 te presenteren, en worden dus cijfers gepresenteerd op basis van de DSM-IV.
Er zijn een aantal verschillen tussen de criteria van alcoholverslaving in de DSM-5 en die in de DSM-IV. Een belangrijk verschil is dat er in de DSM-5 geen onderscheid meer gemaakt wordt tussen alcoholmisbruik en alcoholafhankelijkheid. Dit waren in de DSM-IV afzonderlijke diagnoses, maar zijn in de DSM-5 samengenomen als ‘stoornis in het alcoholgebruik’. In VZinfo duiden we dit aan als 'alcoholverslaving'.
Een andere verandering is de verwijdering van het criterium ‘terugkerende juridische problemen door het gebruik van alcohol’ en de toevoeging van een nieuw criterium ‘hunkering’ (‘craving’).
De drempel voor de classificatie van alcoholverslaving in de DSM-5 is vastgesteld op twee of meer criteria. In de DSM-IV was er een drempel van één of meer criteria voor de classificatie van alcoholmisbruik en drie of meer criteria voor de classificatie van alcoholafhankelijkheid.
Het stellen van diagnoses volgens de DSM-5 heeft hoogstwaarschijnlijk gevolgen voor nieuwe cijfers over het vóórkomen van alcoholverslaving in Nederland.