Landelijke gegevens uit jaarlijkse Nethmap-MARAN-rapporten
De jaarlijkse Nethmap-rapporten presenteren gegevens over antibioticagebruik door mensen en over resistentie van bacteriën afkomstig van mensen. Daarbij wordt gebruik gemaakt van gegevens van de SFK (Stichting Farmaceutische Kengetallen ) en de SWAB (Stichting Werkgroep Antibiotica Beleid ) over antibioticagebruik en ISIS-AR (Infectieziekten Surveillance Informatie Systeem - Antibiotica Resistentie ) over resistentie (zie tabel). NethMap is een gezamenlijke productie van de SWAB en het CIb (Centrum Infectieziektebestrijding (onderdeel van het RIVM)) van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). Gegevens over dieren zijn afkomstig uit de jaarlijkse MARAN-rapporten. Hierin staan gegevens over het antibioticagebruik door landbouwhuisdieren. Deze gegevens zijn afkomstig van de FIDIN (Branchevereniging van Fabrikanten en Importeurs van Diergeneesmiddelen In Nederland ) en de SDa (Autoriteit Diergeneesmiddelen (SDa) ). Daarnaast levert MARAN (Monitoring of Antimicrobial Resistance and Antibiotic Usage in Animals in The Netherlands ) gegevens over resistentie van bacteriën afkomstig van dierlijke producten en faeces van dieren. Eén van de aandachtsgebieden zijn dierlijke producten die verkocht worden in winkels. De NVWA (Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit ) neemt van deze producten monsters. Voor regionale vergelijkingen wordt gebruik gemaakt van het GIP (Genees- en hulpmiddelen Informatie Project ) en voor internationale vergelijkingen van EARS-net en ESAC-net.
Tabel: Bronnen bij de cijfers over antimicrobiële resistentie (AMR)
|
Bron |
Indicator in VZinfo |
Gepresenteerde populatie VZinfo |
Meer informatie |
|---|---|---|---|
|
MENSEN |
|
|
|
|
ISIS-AR |
Antimicrobiële resistentie in Nederland |
Bacterie-isolaten (De resistentie van een bacterie tegen antibiotica wordt bepaald in een isolaat van die bacterie. Een isolaat is een cultuur van bacteriën die zuiver is omdat ze afstammen van één enkele bacterie. Eén bacterie uit bijvoorbeeld urine of een wond kan op een voedingsbodem uitgroeien tot een klein rond vlekje, ofwel een bacteriële kolonie. Van zo’n kolonie wordt vervolgens het isolaat gemaakt.) afkomstig van ziekenhuispatiënten, verpleeghuis-patiënten en huisartspatiënten |
|
|
SWAB |
Antibioticagebruik op basis van ziekenhuisapotheken |
Patiënten in ziekenhuizen en verpleeghuizen |
|
| SFK | Antibioticagebruik op basis van verstrekkingen door openbare apotheken | Patiënten in de eerste lijn | |
|
DIEREN |
|
|
|
|
MARAN |
Antibioticaresistentie bij landbouwhuisdieren |
Lanbouwhuisdieren |
|
|
FIDIN |
Antibioticagebruik door dieren op basis van verkoopcijfers |
Lanbouwhuisdieren |
|
|
SDa |
Antibioticagebruik door landbouwhuisdieren op basis van aflevercijfers |
Lanbouwhuisdieren |
|
| REGIONAAL | |||
| GIP | Antibiocagebruik op basis van gegevens van verzekeraars | Zvw (Zorgverzekeringswet)-verzekerden | GIP (geneesmiddelen) |
|
INTERNATIONAAL |
|
|
|
| EARS-Net | Antimicrobiële resistentie in EU (Europese unie)-landen | Bacterie-isolaten uit bloed en hersenvocht verzameld door klinische laboratoria | EARS-NET op Zorggegevens |
|
ESAC-Net |
Antibioticagebruik in de eerstelijn in EU-landen (verkoopcijfers of gedeclareerde afleveringen) |
Patiënten in de eerste lijn |
ISIS-AR
ISIS-AR is het surveillancesysteem voor antimicrobiële resistentie waarin het CIb en de medisch-microbiologische laboratoria actief samenwerken. ISIS-AR levert gegevens over resistentie die zijn verkregen met routinematige ingezette resistentiebepalingen. Maart 2021 waren 46 laboratoria aangesloten bij ISIS-AR. Samen vertegenwoordigen die ongeveer 80% van de Nederlandse ziekenhuizen. Met alle andere Nederlandse laboratoria is contact over de aansluiting. Het streven is om volledig landelijke dekking te bereiken. Sinds 2008 verzamelt ISIS-AR op een gestandaardiseerde manier data over resistentiepatronen van klinisch relevante bacteriën van de aangesloten laboratoria en koppelt deze maandelijks terug naar de inzenders. De resistentie wordt bepaald in bacterie-isolaten afkomstig van ziekenhuispatiënten, verpleeghuispatiënten en huisartspatiënten. Voor de berekening van resistentieniveaus selecteerde Nethmap (Nethmap is het acronym voor “Consumption of antimicrobial agents and antimicrobial resistance among medically important bacteria in the Netherlands”. NethMap is een gezamenlijke productie van de Stichting Werkgroep Antibiotica Beleid (SWAB) en het Centrum voor Infectieziektenbestrijding (CIb) van het RIVM. ) het eerste isolaat (De resistentie van een bacterie tegen antibiotica wordt bepaald in een isolaat van die bacterie. Een isolaat is een cultuur van bacteriën die zuiver is omdat ze afstammen van één enkele bacterie. Eén bacterie uit bijvoorbeeld urine of een wond kan op een voedingsbodem uitgroeien tot een klein rond vlekje, ofwel een bacteriële kolonie. Van zo’n kolonie wordt vervolgens het isolaat gemaakt. ) per soort per lichaamslocatie per patiënt per jaar. Via de interactieve website ISIS-web zijn de gegevens van ISIS-AR inzichtelijk voor het publiek en de deelnemende laboratoria.
SWAB
De Werkgroep Surveillance Antibioticagebruik van SWAB stuurt jaarlijks de apotheken van alle academische en algemene ziekenhuizen een vragenlijst met het verzoek inkoop- dan wel aflevergegevens te verstrekken van antibiotica (Antibiotica zijn medicijnen die bacteriën doden of remmen in de groei. Er zijn verschillende groepen antibiotica die onderling verschillen in chemische structuur. Daardoor zijn niet alle antibiotica tegen dezelfde bacteriën effectief. ). Deze landelijke gebruiksgegevens worden jaarlijks gepubliceerd in NethMap. Niet alle apotheken vullen de vragenlijst in. Voor het jaar 2023 ontving SWAB gegevens van 60 ziekenhuisapotheken (NethMap, 2024 (NethMap, NethMap 2024 Consumption of antimicrobial agents and antimicrobial resistance among medically important bacteria in the Netherlands in 2023., Bilthoven (2024)) ). De cijfers zijn opgehoogd om een schatting voor alle ziekenhuizen te verkrijgen. Dezelfde apotheken kregen ook het verzoek antibioticagebruiksgegevens aan te leveren voor de verpleeghuizen die zijn aangesloten bij de betreffende apotheek.
SFK
SFK levert gegevens over het afleveren van antibiotica door openbare apotheken. Openbare apotheken (verstrekken op grond van de Geneesmiddelenwet niet-receptplichtige en/of receptplichtige geneesmiddelen. Sinds 2007 kan een aantal niet-receptplichtige geneesmiddelen (zelfzorggeneesmiddelen) buiten de apotheek en drogisterij verkocht worden.) verstrekken medicijnen die door huisartsen of specialisten zijn voorgeschreven aan patiënten die niet klinisch zijn opgenomen. De SFK verzamelt gegevens van 90% van de openbare apotheken die 93% van de Nederlandse bevolking bedienen. De SFK extrapoleert deze gegevens om een schatting voor 100% te krijgen (NethMap, 2024 (NethMap, NethMap 2024 Consumption of antimicrobial agents and antimicrobial resistance among medically important bacteria in the Netherlands in 2023., Bilthoven (2024)) ). Het is onbekend welk aandeel van de door apotheken verstrekte hoeveelheid daadwerkelijk door mensen wordt gebruikt.
FIDIN
Verkoopcijfers van antibiotica bestemd voor dieren zijn afkomstig van FIDIN. De dekkingsgraad is 98% van alle verkoop in Nederland. Het werkelijke gebruik in Nederland verschilt van de totale hoeveelheid verkochte antibiotica, omdat een deel opgeslagen wordt en een deel naar het buitenland gaat.
SDa
De SDa monitort het antibioticagebruik bij landbouwhuisdieren op basis van aflevercijfers.
EARS-Net
European Antimicrobial Resistance Surveillance Network (EARS-Net) is een Europees netwerk van nationale surveillance systemen. Vertegenwoordigers van elke lidstaat verzamelen gegevens over het voorkomen en de verspreiding van antimicrobiële resistentie van nationale laboratoria. Deze gegevens zijn beschikbaar via de Antimicrobial resistance interactive database. De laboratoria in de landen bedienen verschillende typen zorginstellingen: academische ziekenhuizen, gespecialiseerde ziekenhuizen, algemene ziekenhuizen, regionale ziekenhuizen, revalidatiecentra en verzorgings- en verpleeghuizen. De steekproefgrootte en dekking variëren aanzienlijk tussen de landen.
ESAC-Net
Het European Surveillance of Antimicrobial Consumption Network (ESAC-Net) verzamelt gegevens over gebruik van antimicrobiële middelen in de eerstelijn en in ziekenhuizen in EU/EEA (Europese Economische Ruimte (European Economic Area))-landen. De bronnen van ESAC-Net zijn nationale verkoopcijfers of gedeclareerde afleveringen, afhankelijk van het land. Bronnen gebaseerd op verkoopcijfers zijn mogelijk vollediger dan bronnen gebaseerd op gedeclareerde afleveringen, omdat antibiotica die zonder recept zijn verkregen of niet worden vergoed vaak wel in de verkoopcijfers zijn meegeteld, maar niet bij de gedeclareerde cijfers. Het antibioticagebruik zonder recept verschilt per land (Safrany & Monnet, 2012 (Safrany, N., Monnet, DD. L., Antibiotics obtained without a prescription in Europe (2012)) ).