Bijna 47% van de werknemers verzuimde in 2019

In 2019 gaf 46,8% van de Nederlandse werknemers aan het afgelopen jaar afwezig te zijn geweest op het werk om gezondheidsredenen. Dat zijn in totaal bijna 3,5 miljoen mensen. Het percentage mannen dat verzuimde lag iets lager (44,4%) dan het percentage vrouwen (49,5%). In de leeftijdscategorie 25 tot en met 34 jaar was het aandeel werknemers dat verzuimde het hoogst (NEA Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden)). Indien iemand langdurig ziek is (104 weken), komt hij of zij in aanmerking voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering.

Meer informatie

• Definities
• Bronverantwoording
• Arbeidsongeschiktheid naar leeftijd en geslacht
• Achterliggende cijfers: CBS Statline

Ziekteverzuimpercentage 4,5% in 2019

Het ziekteverzuimpercentage De belangrijkste maat om ziekteverzuim te meten is het verzuimpercentage. Om dit te berekenen wordt het aantal verzuimdagen per jaar gemeten en vervolgens gedeeld ofwel door het aantal werkdagen per jaar ofwel door het aantal kalenderdagen per jaar (Zie: verantwoording > definities > maten om… (De belangrijkste maat om ziekteverzuim te meten is het verzuimpercentage. Om dit te berekenen wordt het aantal verzuimdagen per jaar gemeten en vervolgens gedeeld ofwel door het aantal werkdagen per jaar ofwel door het aantal kalenderdagen per jaar (Zie: verantwoording > definities > maten om…) in Nederland bedroeg 4,5% in 2019. Vrouwen verzuimden in dat jaar gemiddeld iets meer dan mannen: gemiddeld 5,3 dagen per 100 werkdagen in een jaar tegen 3,7 dagen door mannen. Dit verschil komt doordat vrouwen zich vaker ziek meldden en, wanneer ze verzuimden, ook iets langer thuis bleven (NEA Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden)). Deze verschillen worden deels verklaard door ziekte tijdens zwangerschap en na de bevalling. 

Het gemiddelde ziekteverzuimpercentage stijgt met de leeftijd

In 2019 steeg het gemiddelde ziekteverzuimpercentage met de leeftijd. Ouderen verzuimen niet vaker, maar wanneer werknemers ouder worden is de kans groter dat zij langer verzuimen. Na het 60e levensjaar neemt het verzuimpercentage weer iets af. Het totaal percentage voor 65- tot 75-jarigen is 5,9%. Selectie-effecten, waarbij bijvoorbeeld de gezondste mensen op latere leeftijd blijven doorwerken, kunnen hier de reden van zijn (NEA).

Meer informatie

• Definities
• Bronverantwoording
• Achterliggende cijfers: CBS Statline

Vrouwen verzuimen iets vaker dan mannen

De gemiddelde verzuimfrequentie in 2019 was 1,2 keer. In alle leeftijdscategorieën verzuimen vrouwen (1,4 keer) in 2019 gemiddeld iets vaker dan mannen (1,1 keer). Naast dat vrouwen zich vaker ziek melden dan mannen, blijven zij ook langer thuis wanneer zij ziek zijn. Er is weinig verschil in verzuimfrequentie tussen de verschillende leeftijdscategorieën (NEA Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden)).

Meer informatie

• Definities
• Bronverantwoording
• Achterliggende cijfers: CBS Statline

Verzuimduur gemiddeld bijna 8 dagen 

In 2019 verzuimden werknemers gemiddeld 7,8 werkdagen wegens ziekte. De gemiddelde verzuimduur voor mannen was 7,1 werkdagen en voor vrouwen 8,6 werkdagen. De grootste verschillen in verzuimdagen tussen mannen en vrouwen zitten in de leeftijdscategorieën 25- tot 35-jarigen (3,7 dagen verschil) en 35- tot 45-jarigen (2,6 dagen verschil). Mannen verzuimden alleen in de leeftijdscategorie 55 tot 65 jaar meer dagen dan vrouwen. Het aantal dagen dat men verzuimt neemt tot 65 jaar toe met de leeftijd (NEA Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden)).

Meer informatie

• Definities
• Bronverantwoording
• Achterliggende cijfers: CBS Statline

Ongeveer kwart van het ziekteverzuim komt door werk

In 2019 gaf 24,2% van de werknemers die hebben verzuimd aan dat hun meest recente ziekteverzuim deels (15%) of hoofdzakelijk (9,2%) door het werk kwam. Het percentage ziekteverzuim dat hoofdzakelijk een gevolg was van het werk, is het hoogst in de leeftijdscategorie 55 tot 65 jaar. Het ziekteverzuim deels gevolg van werk is het hoogst in de leeftijdscategorie 25 tot 35 jaar (NEA Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden)). Bij verzuim dat volgens de werknemers geheel of gedeeltelijk het gevolg is van het werk, is er sprake van een langere gemiddelde verzuimduur. Dit geldt met name voor ziekteverzuim dat wordt veroorzaakt door psychische arbeidsbelasting (zoals werkdruk, werkstress en conflicten op het werk). Het overgrote deel van het ziekteverzuim wijten werknemers niet aan werk of werkomstandigheden. Werknemers noemen griep of verkoudheid de klacht waarvoor ze het meest verzuimen. 

Werkstress bij ruim 37% van de werknemers oorzaak van verzuim

In 2018 gaf ruim 35,3% van de werknemers aan dat werkstress de belangrijkste oorzaak is het werkgerelateerde verzuim. Dit blijkt uit zelfrapportage van werknemers in de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (Hooftman et al. 2019Hooftman, W. E., Mars, G. M. J., Janssen, B., de Vroome, E. M. M., Janssen, B. J. M., Pleijers, A. J. S. F., Ramaekers, M. M. M. J., van den Boscche, S. N. J., Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2018: Methodologie en globale resultaten, Leiden / Heerlen (2019)). Werkstress is uiteraard niet hetzelfde als burn-out of overspannenheid, maar er zijn wel overeenkomsten. Verschijnselen van werkstress zijn bijvoorbeeld ernstige vermoeidheid, gespannenheid of nervositeit.

Meer informatie

• Definities
• Bronverantwoording
• Arbeidsomstandigheden
• Overspannenheid en burn-out
• Achterliggende cijfers: CBS Statline

Percentage werknemers dat verzuimt daalt licht

Het aandeel werknemers dat per jaar verzuimt, is de laatste jaren licht gedaald voor zowel mannen als vrouwen. In 2005 verzuimde 54% van de werknemers en in 2019 was dat 46,8% van de werknemers. De trend over de periode 2005-2019 loopt voor zowel mannen als vrouwen ongeveer gelijk. Het percentage vrouwen dat verzuimde in deze periode ligt wel hoger dan voor mannen. In 2005 verzuimde 51% van de mannen en 57,6% van de vrouwen; in 2019 was dit gedaald naar 44,4% van de mannen en 49,5% van de vrouwen (NEA; CBS Statline).

Meer informatie

• Definties
• Bronverantwoording
• Achterliggende cijfers: CBS Statline tot 2014; CBS Statline vanaf 2014

Ziekteverzuim in de periode 2005-2019 stabiel

Het ziekteverzuimpercentage De belangrijkste maat om ziekteverzuim te meten is het verzuimpercentage. Om dit te berekenen wordt het aantal verzuimdagen per jaar gemeten en vervolgens gedeeld ofwel door het aantal werkdagen per jaar ofwel door het aantal kalenderdagen per jaar (Zie: verantwoording > definities > maten om… (De belangrijkste maat om ziekteverzuim te meten is het verzuimpercentage. Om dit te berekenen wordt het aantal verzuimdagen per jaar gemeten en vervolgens gedeeld ofwel door het aantal werkdagen per jaar ofwel door het aantal kalenderdagen per jaar (Zie: verantwoording > definities > maten om…) is in de gehele periode 2005-2019 redelijk stabiel gebleven. In 2005 was het totale ziekteverzuimpercentage 4,8%, in 2019 is het 4,5%. Begin jaren negentig lag het percentage nog boven de 6%. Vanaf 2016 lijkt een lichte toename zichtbaar in het ziekteverzuimpercentage voor zowel mannen als vrouwen. Het percentage ziekteverzuim voor vrouwen is over de gehele periode hoger dan voor mannen. Het verschil tussen mannen en vrouwen blijft over de gehele periode ongeveer gelijk (NEA; CBS Statline).

Meer informatie

• Definties
• Bronverantwoording
• Arbeidsongeschiktheid
• Achterliggende cijfers: CBS Statline tot 2014; CBS Statline vanaf 2014

Verklaringen voor trends in ziekteverzuim

Verschillende wetswijzigingen van invloed op ziekteverzuim

Verschillende wetswijzigingen lijken van invloed te zijn geweest op het ziekteverzuim. Het invoeren van de Wet Terugdringing Ziekteverzuim (WTZ) in januari 1994 heeft geleid tot een forse daling van het ziekteverzuim in dat jaar vergeleken met het jaar daarvoor. Door de Wet Uitbreiding Loondoorbetalingsplicht bij Ziekte (Wulbz Wet uitbreiding loondoorbetalingsplicht bij ziekte (Wet uitbreiding loondoorbetalingsplicht bij ziekte)) (maart 1996) daalde het ziekteverzuim niet. Vanaf 2002 droeg de invoering van de Wet Verbetering Poortwachter (WVP) wel weer bij aan de afname van het ziekteverzuimpercentage De belangrijkste maat om ziekteverzuim te meten is het verzuimpercentage. Om dit te berekenen wordt het aantal verzuimdagen per jaar gemeten en vervolgens gedeeld ofwel door het aantal werkdagen per jaar ofwel door het aantal kalenderdagen per jaar (Zie: verantwoording > definities > maten om… (De belangrijkste maat om ziekteverzuim te meten is het verzuimpercentage. Om dit te berekenen wordt het aantal verzuimdagen per jaar gemeten en vervolgens gedeeld ofwel door het aantal werkdagen per jaar ofwel door het aantal kalenderdagen per jaar (Zie: verantwoording > definities > maten om…) (Jehoel-Gijsbers (red) 2007Jehoel-Gijsbers (red), G., Beter aan het werk: trendrapportage ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid en werkhervatting, Den Haag (2007)). Ten slotte is in 2004 de wet Verlenging Loondoorbetalingsverplichting bij Ziekte (VLZ) in werking getreden. Vanaf dat moment moeten werkgevers zieke werknemers twee jaar in plaats van één jaar doorbetalen, pas daarna komen werknemers in aanmerking voor een arbeidsongeschiktheidsregeling. Deze wet zou zowel de werkgevers als de werknemers een financiële prikkel moeten geven om het werk zo snel mogelijk weer te hervatten.

Ook andere factoren van invloed op ziekteverzuim

In 2002 heeft de overheid met een aantal sectoren afspraken gemaakt over de aanpak van het ziekteverzuim en de arbeidsongeschiktheid in de sector. Deze afspraken hebben geleid tot een afname van het ziekteverzuim. Ook droeg de verslechterde conjunctuur vanaf 2002 hieraan bij (Veerman & Molenaar-Cox 2006Veerman, T. J., Molenaar-Cox, P. G. M., De meerwaarde van de arboconvenanten. Update van verzuim- en WAO-cijfers tot en met 2004, Den Haag (2006)). Mogelijk komt dit doordat werknemers in mindere tijden meer vrezen voor ontslag en zich daardoor minder snel ziek zullen melden (Lindner & Veerman 2003Lindner, H., Veerman, T., Nederland wordt beter; de effecten van beleid en conjunctuur op het ziekteverzuim, Leiden (2003)). Dit wordt ook wel het 'discipline effect' genoemd (Hesselius 2007Hesselius, P, Does sickness absence increase the risk of unemployment? (2007)). Vanaf 2004 is de begeleiding vanuit de bedrijfsgezondheidszorg veel activerender geworden en geprofessionaliseerd door middel van onderzoek en praktijkrichtlijnen. Ook heeft er een betere afstemming plaatsgevonden met het 'werksysteem'.