Overzicht prevalentie dementie

 *De prevalentiecijfers zijn gestandaardiseerd naar de bevolking op 1 januari 2018. 

Tussen 257.000 en 310.000 personen met dementie in de bevolking

Volgens de laatste schatting van Alzheimer Europe waren er in 2018 in Nederland 257.000 personen (14,9 per 1.000 personen). Deze schatting is gebaseerd op een systematische literatuurreview van Europese studies die zijn gepubliceerd tussen 2008 en 2018, en waarin prevalentiecijfers van mensen met dementie in Europese landen werden berekend (Alzheimer Europe, 2019 Alzheimer Europe, Dementia in Europe Yearbook 2019; Estimating the prevalence of dementia in Europe, Luxemburg (2019) (Alzheimer Europe, Dementia in Europe Yearbook 2019; Estimating the prevalence of dementia in Europe, Luxemburg (2019)) ). Indien de geslachts- en leeftijdsspecifieke cijfers gestandaardiseerd worden naar de gemiddelde bevolking in 2023, gaat het om 301.200 personen. 

277.000 personen met dementie in de zorg

Omvang neemt sterk toe met de leeftijd

Gebaseerd op het aantal zorgdeclaraties voor dementie waren er in 2021 in Nederland naar schatting 99.400 mannen (11,4 per 1.000 mannen) en 155.900 vrouwen (17,7 per 1.000 vrouwen) van 40 jaar en ouder met dementie bekend. Het aantal mensen met dementie neemt sterk toe met de leeftijd. Toch komt dementie ook voor op jongere leeftijd. Op basis van de cijfers van Alzheimer Europe schatten we dat er in 2023 15.300 mensen van 40-64 jaar dementie hebben. Vektis berekende voor dezelfde leeftijdsgroep dat in 2021 voor 15.000 mensen zorg voor dementie was gedeclareerd. Een schatting voor Nederland in 2023 op basis van de resultaten van een meta-analyse naar het voorkomen van dementie die op jonge leeftijd ontstaat, komt op 14.000 personen (Hendriks et al., 2021 Hendriks, S., Peetoom, P., Bakker, C., van der Flier, W.M., Papma, J.M., Koopmans, R., Verhey, F.R.J., de Vugt, M., Köhler, S., Young-Onset Dementia Epidemiology Study Group, Withall , A., Parlevliet , J.L., Uysal-Bozkir, Ö., Gibson, R.C., Neita, S.M., Nielsen, T.R,, Salem, L.C., Nyberg, J., Lopes, M.A., Dominguez, J.C., De Guzman, M.F., Egeberg, A., Radford, K., Broe, T., Subramaniam, M., Abdin, E,, Bruni, A.C., Di Lorenzo, R., Smith, K., Flicker, L., Mol, M.O., Basta, M., Yu, D., Masika, G., Petersen, M.S., Ruano, L., Global Prevalence of Young-Onset Dementia: A Systematic Review and Meta-analysis (2021) (Hendriks, S., Peetoom, P., Bakker, C., van der Flier, W.M., Papma, J.M., Koopmans, R., Verhey, F.R.J., de Vugt, M., Köhler, S., Young-Onset Dementia Epidemiology Study Group, Withall , A., Parlevliet , J.L., Uysal-Bozkir, Ö., Gibson, R.C., Neita, S.M., Nielsen, T.R,, Salem, L.C., Nyberg, J., Lopes, M.A., Dominguez, J.C., De Guzman, M.F., Egeberg, A., Radford, K., Broe, T., Subramaniam, M., Abdin, E,, Bruni, A.C., Di Lorenzo, R., Smith, K., Flicker, L., Mol, M.O., Basta, M., Yu, D., Masika, G., Petersen, M.S., Ruano, L., Global Prevalence of Young-Onset Dementia: A Systematic Review and Meta-analysis (2021)) ).

Prevalentie dementie vrij stabiel, absolute aantal stijgt

In de periode van 2017-2021 is het gestandaardiseerd aantal mensen met een declaratie voor dementie per 1.000 personen stabiel gebleven (Vektis, 2022). Dit geldt voor zowel mannen als vrouwen. Bij de gestandaardiseerde cijfers is gecorrigeerd voor veranderingen in de omvang en leeftijdsopbouw van de bevolking (standaardisatie). Het absolute aantal mensen met een declaratie voor dementie is toegenomen, voor mannen is dit een toename van 83.900 in 2017 naar 99.400 in 2021 en voor vrouwen is dit een toename van 139.700 in 2017 naar 155.900 in 2021 (het absolute aantal is zichtbaar in de tabelweergave; zie ook bron Vektis, 2022).

Vergelijkbare trends bij declaraties voor dementie versus bekend bij de huisarts

De trend in het gestandaardiseerd aantal mensen met een diagnose dementie in de huisartsenpraktijk per 1.000 personen is in de periode 2011-2023 ook stabiel gebleven (grafiek hier niet weergegeven). Het absolute aantal mensen dat bij de huisarts bekend is met dementie nam in deze periode echter toe, voor zowel mannen als vrouwen  (Bron: NZR), vergelijkbaar met de absolute toename in het aantal declaraties voor dementie. Dat de gestandaardiseerde prevalentie Het aantal gevallen of personen met een bepaalde ziekte op een bepaald moment (punt-prevalentie), ooit in het leven (lifetime prevalentie) of in een bepaalde periode, bijvoorbeeld per jaar (periode-prevalentie), absoluut of relatief. (Het aantal gevallen of personen met een bepaalde ziekte op een bepaald moment (punt-prevalentie), ooit in het leven (lifetime prevalentie) of in een bepaalde periode, bijvoorbeeld per jaar (periode-prevalentie), absoluut of relatief.) stabiel bleef, betekent dat het totaal van het risico op het ontwikkelen van dementie, het risico op overlijden door dementie én de mate waarin patiënten gediagnosticeerd worden in deze periode niet veranderde. Dat het absolute aantal mensen met dementie in deze periode toenam, kan worden verklaard door de vergrijzing van de bevolking.

Aantal nieuwe gevallen van dementie geschat op 22.400

In 2023 kregen in Nederland naar schatting 22.400 personen de diagnose dementie bij de huisarts: 9.200 mannen en 13.200 vrouwen. Door afronding wijkt het geschatte totaal aantal mensen af van de som van het aantal mannen en vrouwen. De schatting van het aantal personen komt overeen met 1,0 nieuwe dementiepatiënten per 1.000 mannen en 1,5 per 1.000 vrouwen. Het aantal nieuwe patiënten met dementie neemt toe met de leeftijd.

Nieuw gediagnosticeerde patiënten kunnen door de huisarts zijn gediagnosticeerd, maar ook bijvoorbeeld in een geheugenpolikliniek of tijdens een ziekenhuisopname. Over het algemeen zal de huisarts de uit de tweede lijn ontvangen diagnose vastleggen in het elektronisch medisch dossier van de huisartsenpraktijk. Huisartsen hebben zicht op personen die zelfstandig wonen, maar niet altijd op personen die in een woonzorgcentrum of in een kleinschalige woonvorm wonen. Personen die bij diagnose al in een verpleeghuis verblijven, vallen buiten het zicht van huisartsen.

Het aantal nieuwe gevallen van dementie dat op jonge leeftijd (40-64 jaar) wordt gediagnosticeerd, was volgens gegevens uit huisartsenpraktijken 560. Een schatting voor Nederland in 2023 op basis van de resultaten van een meta-analyse naar het ontstaan van dementie op jonge leeftijd, komt op 1.250 personen (Hendriks et al., 2023 Hendriks, S., Peetoom, P., Bakker, C., Koopmans, R., van der Flier, W.M., Papma, J.M., Verhey, F.R.J., Young-Onset Dementia Epidemiology Study Group, de Vugt, M., Köhler, S., Global incidence of young-onset dementia: A systematic review and meta-analysis (2023) (Hendriks, S., Peetoom, P., Bakker, C., Koopmans, R., van der Flier, W.M., Papma, J.M., Verhey, F.R.J., Young-Onset Dementia Epidemiology Study Group, de Vugt, M., Köhler, S., Global incidence of young-onset dementia: A systematic review and meta-analysis (2023)) ).   

Jaarlijks aantal nieuwe gevallen dementie vrij stabiel

Het aantal nieuwe gevallen van dementie per 1.000 inwoners lijkt in het begin van de periode 2011-2023 voor zowel mannen als vrouwen iets te dalen, waarna deze vanaf 2017 vrij stabiel is. Het gaat hier om het aantal nieuwe diagnosen bij de huisarts. De weergegeven trend is gecorrigeerd voor veranderingen in de omvang en leeftijdsopbouw van de bevolking (standaardisatie).

Het ongecorrigeerde aantal nieuwe gevallen van dementie is over de gehele periode 2011-2023 afgenomen, afgezien van enkele stijgingen in 2011 (vrouwen) en 2016 (mannen en vrouwen). Voor mannen nam het aantal af van 9.400 in 2011 naar 9.200 in 2023. Voor vrouwen is het aantal afgenomen van 17.300 in 2011 naar 13.200 in 2023 (absolute aantallen zichtbaar in de tabelweergave).

Schatting op basis van bevolkingsonderzoek groter dan op basis van zorgregistraties

Het op basis van bevolkingsonderzoek geschatte aantal personen met dementie is wat groter dan het aantal personen dat door een zorgprofessional is gediagnosticeerd met dementie (en waarvoor zorg is gedeclareerd). We veronderstellen dat het verschil voornamelijk het aantal personen met dementie betreft bij wie de ziekte nog niet is gediagnosticeerd. Er is een aantal mogelijke verklaringen voor het feit dat niet alle patiënten met dementie gediagnosticeerd zijn (Huisintveld et al., 2024 Huisintveld, van Munster, Visser, Hempenius, Weinig cognitieve diagnostiek in de eerste lijn: Is een verwijzing naar de geheugenpolikliniek altijd op zijn plaats? (2024) (Huisintveld, van Munster, Visser, Hempenius, Weinig cognitieve diagnostiek in de eerste lijn: Is een verwijzing naar de geheugenpolikliniek altijd op zijn plaats? (2024)) ;Prins et al., 2016 Prins, A, Hemke, F, Pols, J, Moll van Charante, E. P., Diagnosing dementia in Dutch general practice: a qualitative study of GPs' practices and views. (2016) (Prins, A, Hemke, F, Pols, J, Moll van Charante, E. P., Diagnosing dementia in Dutch general practice: a qualitative study of GPs' practices and views. (2016)) ; Richard & Moll van Charante, 2017 Richard, E., Moll van Charante, E. P., Diagnostiek bij geheugenklachten. Bij wie, wat en wanneer? (2017) (Richard, E., Moll van Charante, E. P., Diagnostiek bij geheugenklachten. Bij wie, wat en wanneer? (2017)) ;Zorgstandaard Dementie, 2020):

• Dementie ontstaat vaak geleidelijk, en is aanvankelijk vaak niet goed te onderscheiden van normale veroudering;
• Personen met dementie en hun omgeving herkennen de symptomen niet altijd of denken dat er toch niets aan te doen is. Daardoor komen personen met dementie niet of pas laat bij een huisarts.;
• Voor huisartsen is het soms moeilijk om dementie te herkennen en vast te stellen;
• Zorgverleners zullen niet snel geneigd zijn de diagnose dementie te stellen als zij daar niet zeker van zijn;
• Zorgverleners (huisartsen) achten het niet altijd nodig om een formele diagnose dementie te stellen omdat dat zelden consequenties heeft voor het te volgen beleid.