Systematisch fluoridegebruik centraal bij zelfzorg

Aantoonbare effecten op de cariësprevalentie zijn vooral gevonden bij systematisch fluoridegebruik (Walsh et al. 2016Walsh, T., Marinho, V. C. C., Chong, L. Y., Worthington, H. V., Fluoride mouthrinses for preventing dental caries in children and adolescents (2016); Walsh et al. 2015Walsh, T., Marinho, V. C. C., Worthington, H. V., Chong, L. Y., Fluoride gels for preventing dental caries in children and adolescents (2015); Walsh et al. 2010Walsh, T., Shi, X., Glenny, A, Worthington, H. V., Appleby, P., Marinho, V. C. C., Fluoride toothpastes of different concentrations for preventing dental caries in children and adolescents, London (2010)). Fluoride is een natuurlijke stof die mineralisatie van tandglazuur bevordert, en daardoor de tanden en kiezen minder kwetsbaar maakt voor de inwerking van zuren. Enkele toepassingen van fluoride zijn fluoride houdende tandpasta, fluoride gel en fluoride houdend spoelwater. Geschat wordt dat tandenpoetsen met fluoridetandpasta de cariësprevalentie met gemiddeld 24% doet dalen (Watt 2005Watt, RG., Strategies and approaches in oral disease prevention and health promotion (2005)). De cariësreductie bij kinderen als gevolg van fluoride gel applicaties wordt geschat op 28% (Walsh et al. 2015Walsh, T., Marinho, V. C. C., Worthington, H. V., Chong, L. Y., Fluoride gels for preventing dental caries in children and adolescents (2015)) en als gevolg van spoelen met fluoridehoudend spoelwater op 23% (Walsh et al. 2016Walsh, T., Marinho, V. C. C., Chong, L. Y., Worthington, H. V., Fluoride mouthrinses for preventing dental caries in children and adolescents (2016)). De effecten stapelen echter niet. Het gebruik van gel of spoelwater voegt weinig toe aan het poetsen met fluoridetandpasta. Hiermee is poetsen met fluoridetandpasta de basis voor het uitstellen of stoppen van tandbederf en is tegenwoordig vrijwel elke tandpasta in Nederland fluoridehoudend.

Preventieve interventies voor peuters, kinderen en jongeren

Trammelant in Tandenland en Hou je mond gezond zijn interventies voor scholen gericht op kinderen en peuters met als doel een gezonde mond en bewustwording van de eigen invloed op (mond)gezondheid te creëren. De interventie Gezonde Peutermonden heeft als doel de mondgezondheid van peuters te verbeteren. Tijdens een bezoek aan het consultatiebureau biedt een 'mondzorgcoach' een geïndividualiseerd preventief mondzorgprogramma aan baby’s en peuters vanaf 6 maanden. Gewoon Gaaf is een cariëspreventiemethode gericht op individuele kinderen van 0 tot 18 jaar en hun ouders/verzorgers. De methode beoogt hen te doen beseffen dat zij invloed hebben op het ontstaan en voorkomen van cariës. 

Preventie op maat effectiever

Interventies als Gewoon Gaaf en Gezonde Peutermonden zijn gebaseerd op de NOCTP Non-Operative Caries Treatment and Prevention (Non-Operative Caries Treatment and Prevention)-werkwijze. Deze vorm van preventie is gericht op de individuele cliënt. De effectiviteit en kosteneffectiviteit van deze methode werden onderzocht (Vermaire 2013Vermaire, J. H., Optimizing oral health: towards a tailored, effective and cost-effective dental care, Amsterdam (2013)) in een tandartspraktijk in Den Bosch. 230 kinderen van 6 jaar werden random verdeeld in drie groepen: de NOCTP-groep waarbij het terugkommoment, het sealen van de kiezen en het geven van een fluoridebehandeling werd bepaald op basis van risicobepaling, groep 2 kreeg iedere drie maanden een fluoridebehandeling, kwam ieder halfjaar voor een periodieke controle en werd standaard geseald, en groep 3 kreeg preventieve zorg vergelijkbaar met de tweede groep, maar kreeg 2 i.p.v. 4 fluoridebehandelingen per jaar. Uit het onderzoek bleek dat de NOCTP-methode zowel effectief als kosteneffectief is. Na drie jaar (er waren nog 179 kinderen over) waren het gemiddelde aantal caviteiten in blijvende molaren, het aantal fluoridebehandelingen, het aantal sealants per kind en het gemiddeld aantal vullingen bij de NOCTP-groep minder dan bij de andere twee groepen. De kosten om één extra caviteit te voorkómen, lagen bij de NOCTP-groep vele malen lager dan bij de tweede groep: 111 versus 977 euro. 

Tabel: Preventieprogramma's op het gebied van gebitsverzorging

Bron: Vermaire 2013Vermaire, J. H., Optimizing oral health: towards a tailored, effective and cost-effective dental care, Amsterdam (2013)

Verzorging gebit van belang bij voorkómen gebitsafwijkingen

Verzorging van het gebit (zelfzorg en/of zorg door ouders/verzorgers bij kinderen/gehandicapten/ouderen (mantelzorg)) speelt een belangrijke rol bij het voorkómen van het ontstaan van gebitsafwijkingen. Verzorging van gebit en mondgezondheid leunt op drie pijlers:

• het tandenpoetsen met fluoridehoudende tandpasta,
• het beperken van de frequentie van eten en drinken, en
• een zorgvuldige mondreiniging (tandenpoetsen en interdentale reiniging met rager, tandenstoker of floss).

Bij het voorkómen van gebitsafwijkingen bij jeugdigen spelen ouders of verzorgers een belangrijke rol

In de eerste levensjaren bepalen ouders of verzorgers voor een groot deel de gezondheid van het gebit van hun kind. Zij dienen dan ook goed en tijdig op de hoogte te zijn hoe goede gebitsverzorging dient plaats te vinden. In de Richtlijn mondzorg voor jeugdigen (NMT et al. 2013NMT, NVvK, CBO, Richtlijn Mondzorg voor jeugdigen, Nieuwegein (2013)) staat dat het eerste voorlichtingsgesprek over het kindergebit al plaats dient te hebben tijdens en/of kort na de zwangerschap.

Regelmatige controle door een tandarts of een mondhygiënist van belang voor de mondgezondheid

De eerste fasen van gebitsafwijkingen (cariës, gingivitis en parodontitis) verlopen nogal eens zonder klachten of pijn. Regelmatige controle door een tandarts of een mondhygiënist, waarbij instructie voor adequate gebitsverzorging gegeven wordt en de tanden gereinigd worden (tandsteen verwijderen), is van belang voor de mondgezondheid en het in stand houden van een gezond gebit. De aanbeveling is regelmatig (veelal een of twee keer per jaar) een controlebezoek aan de tandarts te brengen. Tijdens dit bezoek vindt het periodiek mondonderzoek (PMO) plaats dat wordt beschouwd als belangrijk preventief instrument in de mondzorg (NMT et al. 2013NMT, NVvK, CBO, Richtlijn Mondzorg voor jeugdigen, Nieuwegein (2013)).