Op deze pagina

Privé-ongevallen: preventie vooral gericht op ouderen en kinderen

Het meeste letsel ontstaat in en om het huis, vooral als gevolg van vallen, maar ook als gevolg van contact met een object. Vooral ouderen en jonge kinderen hebben een grote kans op (ernstig) letsel door een privé-ongeval (Bron: Letsel Informatie Systeem). Van alle ongevallen met dodelijke afloop maken valongevallen veruit het grootste deel uit (Bron: CBS Doodsoorzakenstatistiek). VeiligheidNL richt zich bij de preventie van letsel door ongevallen in en om huis op de thema’s 'valpreventie bij ouderen' en 'kinderveiligheid'.

Ministerie van VWS stimuleert preventie sportblessures

Hoe bewuster en veiliger mensen sporten, des te kleiner de kans op sportblessures. Dit vermindert persoonlijk leed, medische kosten en ziekteverzuim. Daarom stimuleert het ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) organisaties om voorlichting te geven over de preventie van sportblessures en kennis te delen, bijvoorbeeld via websites van VeiligheidNL en Kenniscentrum Sport.
VeiligheidNL is het kennis- en expertise centrum op het gebied van sportblessures en sportblessurepreventie. Het zorgt voor kennisontwikkeling, kennisdeling en voor de ontwikkeling en implementatie van interventies om sportblessures te voorkomen. Dit doet VeiligheidNL in samenwerking met een diverse partners zoals sportbonden, universiteiten en professionals.
Het onderzoeksinstituut ZonMw Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie (Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie) voert in opdracht en met financiering van het ministerie van VWS het programma sportblessurepreventie 2015-2020 uit.

Arbeidsomstandighedenwet: voorkómen risico's en ongevallen

In de Arbeidsomstandighedenwet staan regels waaraan de werkgever zich moet houden om arbeidsrisico’s en ongevallen te voorkomen. Denk hierbij aan voorschriften over verplichte veiligheidsvoorzieningen voor apparatuur en beschikbaarheid van persoonlijke beschermingsmiddelen. Werknemers dienen zich aan de voorschriften te houden en de beschermingsmiddelen te dragen.
De Inspectie van SZW Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) controleert of werkgevers en werknemers zich houden aan de verschillende wetten, besluiten en regelingen, waaronder de Arbeidsomstandighedenwet. De Inspectie van SZW kan maatregelen nemen of een boete opleggen wanneer de wet onvoldoende wordt nageleefd of overtreden. Na ernstige arbeidsongevallen doet de Inspectie onderzoek naar de toedracht waarbij bekeken wordt of regels zijn overtreden en hoe een ongeval voorkomen kan worden.

Preventie verkeersongevallen door voorlichting en onderzoek

VeiligheidNL zet zich in voor het verminderen van (letsel door) verkeersongevallen via het stimuleren van veiliger gedrag in het verkeer met een focus op de meest kwetsbare verkeersdeelnemers (fietsers, jonge bestuurders en voetgangers). VeiligheidNL zorgt voor kennisontwikkeling en kennisdeling, monitoring van letsels in het verkeer en de ontwikkeling en implementatie van interventies om verkeersongevallen met letsel te voorkomen.
Veilig Verkeer Nederland (VVN) is de maatschappelijke organisatie die zich inzet voor de verkeersveiligheid. VVN bevordert veilig verkeersgedrag door middel van educatie en voorlichting en helpt mensen en organisaties om zelf actief te werken aan veiligheid in het verkeer in hun eigen omgeving.
SWOV Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid ), het nationaal wetenschappelijk instituut voor verkeersveiligheidsonderzoek, beoogt met kennis uit wetenschappelijk onderzoek bij te dragen aan een veiliger wegverkeer en hiermee het verminderen van verkeersongevallen. SWOV voert onderzoek uit naar en brengt adviezen uit over effecten of risico’s van nieuwe verkeersmaatregelen.

Preventie zelfdoding vereist breed gedragen meerjarige aanpak

Na vallen is zelfdoding of suïcide de belangrijkste uitwendige doodsoorzaak (Bron: CBS Doodsoorzakenstatistiek). Preventie van suïcide vereist een breed gedragen meerjarige aanpak. In juni 2017 is de Landelijke agenda suïcidepreventie 2018-2021 aan de Kamer aangeboden. In deze agenda staan actiepunten voor de verschillende partijen uit de domeinen zorg, onderwijs, media en de sociaaleconomische sector die een rol (kunnen) spelen bij de preventie van suïcide. VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) vervult een merendeels faciliterende rol. 
Stichting 113 Zelfmoordpreventie is de nationale organisatie voor preventie van suïcide. De stichting is vanuit haar rol betrokken bij alle activiteiten die genoemd staan in de Landelijke agenda suïcidepreventie 2018-2021. VWS stelt de stichting door middel van subsidie in staat een aanjagende en coördinerende rol te vervullen bij de uitvoering van de Landelijke agenda en de bewaking van de voortgang daarvan.
ZonMw Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie (Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie) voert met subsidie van VWS het meerjarige onderzoeksprogramma Suïcidepreventie uit. Het doel van dit programma is kennis opleveren om het aantal suïcides te verminderen.

Preventie van huiselijk geweld door voorlichting en maatregelen

De overheid wil huiselijk geweld voorkomen en aanpakken, bijvoorbeeld door voorlichting, een huisverbod voor de geweldpleger en bescherming van de slachtoffers. In publiekscampagnes, zoals de Landelijke campagne tegen ouderenmishandeling, roept de overheid slachtoffers, maar ook omstanders of plegers van geweld op om advies en hulp te zoeken. Via websites als 'Ik vermoed huiselijk geweld' en Rijksoverheid.nl verstrekt de overheid betrouwbare informatie over het onderwerp huiselijk geweld.
Indien nodig, wordt de algemene aanpak tegen huiselijk geweld uitgebreid met een bijzondere aanpak. Bijvoorbeeld voor kindermishandeling en ouderenmishandeling. In april 2018 is het meerjarenprogramma 'Geweld hoort nergens thuis' gelanceerd. Het programma omvat een groot aantal maatregelen om huiselijk geweld en kindermishandeling terug te dringen en duurzaam op te lossen.

Act4Respect: voorkómen gendergerelateerd geweld

Atria en Rutgers zijn in 2018 gestart met het programma Act4Respect, bedoeld om gendergerelateerd geweld (fysiek, seksueel en cybergeweld) bij jongeren en jongvolwassenen (15-30 jaar) te voorkomen en de sociale veiligheid van vrouwen, meisjes en LHBTI’s te verbeteren. Act4Respect wordt gesteund door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Landelijke afspraken aanpak geweld tegen werknemers met publieke taak

De politie en het Openbaar Ministerie hebben eenduidige landelijke afspraken over het optreden bij geweld tegen werknemers met een publieke taak, zoals politieagenten, ambulancepersoneel en leraren. Officieren van justitie eisen tegen verdachten van geweld tegen werknemers met een publieke taak een drie keer zo hoge straf als in andere geweldzaken. Dit geldt ook voor geweld tegen omstanders die hebben ingegrepen.
Ook werkgevers hebben een verantwoordelijkheid. Zij moeten zorgen voor een helder beleid en een agressieprotocol waarin staat hoe agressie en geweld tegen medewerkers zo veel mogelijk kan worden voorkomen. Het maken van beleid voor agressie en geweld is verplicht volgens de Arbowet. 

Preventie letsels gericht op veilige omgeving én veilig gedrag

Letselpreventie beoogt gezondheidsschade door ongevallen, geweld en suïcide(pogingen) te voorkomen en de ernst en omvang van letsels te verminderen. Bij preventie van letsels gaat het enerzijds om het veiliger maken van de sociale en fysieke omgeving waarin mensen leven en werken en anderzijds om het aanzetten tot veilig gedrag van mensen. Ter bevordering van een veilige omgeving wordt wet- en regelgeving ingezet, stelt de overheid eisen aan producten, infrastructuur en diensten en worden taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden vastgelegd. De handhaving van wet- en regelgeving ligt in handen van verschillende inspecties en toezichthouders. Instrumenten ter bevordering van veilig gedrag zijn voorlichting, interventies, richtlijnen en protocollen.

Overzicht van belangrijke organisaties betrokken bij letselpreventie
Organisatie Rol
Landelijke overheid
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)) Verantwoordelijk voor letselpreventie op terreinen privé-ongevallen, sport, huiselijk geweld, brandveiligheid in zorginstellingen, valpreventie ouderen en suïcide. Ook verantwoordelijk voor de interdepartementale coördinatie.
Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) Verantwoordelijk voor veiligheid verkeer en omgeving.
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid)) Verantwoordelijk voor veiligheid arbeid en kinderopvang.
Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) Verantwoordelijk voor letselpreventie op terreinen geweld en illegaal vuurwerk.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen)) Verantwoordelijk voor veiligheid op scholen.
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties)) Verantwoordelijk voor  de veiligheid van  professionals met publieke taak.
Inspectie- en toezichtorganisaties
Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.  De Inspectie verzorgt het toezicht op de kwaliteit van de zorg, medische producten en jeugdhulp. (Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.  De Inspectie verzorgt het toezicht op de kwaliteit van de zorg, medische producten en jeugdhulp.)) Verantwoordelijk voor het toezicht op de zorg in Nederland in het kader van de Kwaliteitswet Zorginstellingen en de Wet publieke gezondheid.
Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) Verantwoordelijk voor naleving wet- en regelgeving in het kader van de product- en voedselveiligheid.
Inspectie SZW Verantwoordelijk voor toezicht op uitvoering wet- en regelgeving op gebied van arbeidsomstandigheden, gericht op een veilige en gezonde arbeidsplek.
Lagere overheid
Provincies en waterschappen Verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimten die onder hun verantwoordelijkheid vallen.
Gemeenten Verantwoordelijk voor het lokaal gezondheidsbeleid, waar letselpreventie onderdeel van uit maakt. Verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimten die onder hun verantwoordelijkheid vallen. Ook via ruimtelijke ordening (verkeersveiligheid), veiligheidsbeleid (geweld), sportbeleid en wmo (valpreventie ouderen) dragen gemeenten bij aan letselpreventie.
Regionale publieke actoren
GGD Gemeentelijke of Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke of Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst ) Ondersteunt gemeenten bij vormgeving en uitvoering publieke gezondheidsbeleid, voeren preventieprojecten uit en geven voorlichting.
Thuiszorginstellingen Zorgen voor preventie en voorlichting op het gebied van leefstijl en gezondheid, spelen een belangrijke (adviserende en signalerende) rol bij preventie van vallen bij ouderen.
Consultatiebureau en Centrum Jeugd en Gezin Geven voorlichting over veiligheid aan ouders van jonge kinderen en hebben signalerende rol.
GGZ Geestelijke gezondheidszorg (Geestelijke gezondheidszorg) Zorgt voor opvang in crisissituaties en preventie van suïcide.
Brandweer Verricht preventieve activiteiten, zoals geven van voorlichting en controle brandveiligheid.
Regionale Organen Verkeersveiligheid (ROV) Werken (samen met overheid en organisaties) aan het optimaliseren van verkeersveiligheid in de verschillende regio's.
Onderzoeks- en kennisinstituten
VeiligheidNL Doet onder meer onderzoek naar oorzaken letsels, ontwikkelt risicomonitors en checklists, voert interventies en campagnes uit gericht op gedragsverandering om letsels te voorkomen, doet analyses met data van o.a. het Letsel Informatie Systeem en de Leefstijlmonitor.
Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO/Gezond Leven) Verzamelt kennis en verricht onderzoek op gebied valpreventie en preventie arbeidsongevallen.
Centrum Gezond Leven (CGL Centrum Gezond Leven (onderdeel van het RIVM) (Centrum Gezond Leven (onderdeel van het RIVM))) Stimuleert het gebruik van best passende leefstijlinterventies en biedt professionals ondersteuning gericht op versterking van lokale gezondheidsbevordering, onder meer op terrein van letselpreventie.
Trimbos-instituut Verzamelt kennis, verricht onderzoek en ontwikkelt interventies op het gebied van suïcide.
Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) Informeert (dieren)artsen, apothekers en andere professionele hulpverleners over de mogelijke gezondheidseffecten en behandelingsmogelijkheden bij vergiftigingen.
Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid )) Verricht onderzoek op terrein van verkeersveiligheid.
Centrum School en Veiligheid (CSV) Verzamelt en verspreidt informatie en deskundigheid en verstrekt advies op het gebied van schoolveiligheid.
Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) Ontwikkelt en implementeert kennis en instrumenten voor gemeenten, ondernemers en professionals bij het aanpakken van (lokale) criminaliteit en veiligheid.
Maatschappelijke organisaties
Veilig Verkeer Nederland (VVN), ANWB, BOVAG/RAI, Fietsersbond, Vereniging Verkeersslachtoffers, Team Alert Actief op terrein van verkeersveiligheid en preventie verkeersongevallen.
NOC*NSF Nederlands Olympisch Comité * Nederlandse Sport Federatie (Nederlands Olympisch Comité * Nederlandse Sport Federatie), Koninklijke Vereniging Leraren Lichamelijke Opvoeding (KVLO), sportbonden, sportclubs Actief op terrein van veilig sporten en preventie sportblessures.
Nederlandse Brandwondenstichting, Kennisnetwerk Valpreventie Senioren (KNVS), Stichting Nationale Raad Zwemveiligheid (NRZ), ouderenbonden, woningcorporaties Actief op terrein van veiligheid in en om huis en preventie privé-ongevallen.
Arbodiensten, werkgevers- en werknemersorganisaties, Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde (NVVK), Stichting Samenwerken voor Veiligheid (SSVV), sector- en brancheorganisaties Actief op terrein van veiligheid arbeid en preventie arbeidsongevallen.
Ivonne van de Ven Stichting, horecaondernemingen Actief op terrein van preventie suïcide en/of geweld.

  • M.C.M. Busch (RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu))
  • A.M. Gommer (RIVM)