COVID-19 belangrijkste doodsoorzaak in 2020

In 2020 overleden in Nederland 168.678 mensen. De aandoening waar de meeste mensen in 2020 overleden was COVID-19. Dementie, longkanker, beroerte en coronaire hartziekten vormden de top vijf van doodsoorzaken die leiden tot de hoogste sterfte.
Wanneer we kijken naar ziektegroepen (ICD-10 International Classification of Diseases, tenth revision-hoofdstukken), overleden de meeste mensen aan kanker en goedaardige tumoren (nieuwvormingen). Van de 168.678 personen die in 2020 in Nederland overleden, stierven 47.046 personen (28%) aan kanker en goedaardige tumoren en 36.579 personen (22%) aan hart- en vaatziekten. De overige ICD-10-hoofdstukken waren allemaal voor minder dan 10% van de totale sterfte verantwoordelijk.

Sterfte door vastgestelde en vermoedelijke COVID-19

In 2020 kwam er in verband met de COVID-19-pandemie een aparte categorie doodsoorzaken bij. In de ICD-10 zijn twee zogenaamde ‘emergency-codes’  aangemaakt voor gebruik in de doodsoorzakenstatistieken:

• U07.1: vastgestelde COVID-19, waarbij het coronavirus is geïdentificeerd door laboratoriumonderzoek,
• U07.2: vermoedelijke COVID-19, waarbij geen laboratoriumonderzoek is uitgevoerd ter identificatie van het virus of waarbij het resultaat van het laboratoriumonderzoek niet eenduidig was.

In totaal stierven 20.138 personen (11,9% van de totale sterfte) in 2020 aan COVID-19. Bij 17.463 sterfgevallen ging het om vastgestelde COVID-19 en bij 2.675 sterfgevallen was sprake van vermoedelijke COVID-19.

Definitie sterfte aan COVID-19 wijkt enigszins af

Standaard wordt in de doodsoorzakenstatistiek de onderliggende doodsoorzaak De ziekte of de gebeurtenis die aan de basis ligt van een aaneenschakeling van gebeurtenissen die tot de dood leidt.  gepresenteerd. Deze is gedefinieerd als de ziekte of de gebeurtenis waarmee de aaneenschakeling van gebeurtenissen die tot de dood leidde, startte. Bij een zogenaamde uitwendige (niet natuurlijke) doodsoorzaak (ongeval, geweld of bijvoorbeeld suïcide) wordt vrijwel altijd de gebeurtenis (bijvoorbeeld een vervoersongeval) als onderliggende doodsoorzaak aangemerkt en wordt het ontstane letsel apart gecodeerd. Dat is de reden dat bijvoorbeeld verwondingen en fracturen niet in de ranglijst zijn opgenomen.
De definitie van overlijden aan COVID-19 wijkt om reden van surveillance enigszins af van de wijze waarop een aandoening standaard als (onderliggende) doodsoorzaak wordt aangemerkt. Hierbij worden de instructies van de WHO gevolgd. Overlijden aan COVID-19 is gedefinieerd als overlijden aan een aandoening gerelateerd aan COVID-19. Dit wil zeggen dat COVID-19 wordt aangemerkt als doodsoorzaak in alle gevallen van natuurlijk overlijden waarbij COVID-19 op het doodsoorzakenformulier is vermeld in de oorzakelijke keten.  Wanneer COVID-19 en een andere aandoening op het doodsoorzakenformulier staan vermeld als aandoeningen die deel uitmaken van de oorzakelijke keten, wordt COVID-19 aangemerkt als doodsoorzaak.

Ranglijst gebaseerd op een selectie van aandoeningen

Niet alle ziekten en aandoeningen waaraan mensen in Nederland overlijden, zijn opgenomen in de ranglijst. De ranglijst is gebaseerd op een selectie van in totaal 70 aandoeningen die niet uitsluitend zijn geselecteerd op basis van de door deze aandoeningen veroorzaakte sterfte. Deze aandoeningen staan in de tabel onderaan deze pagina en in het bestand:

De in de ranglijst opgenomen doodsoorzaken waren in 2020 verantwoordelijk voor 91% van de totale sterfte in Nederland. De top tien van doodsoorzaken is verantwoordelijk voor 61% van de totale sterfte in Nederland.

Meer informatie

• Bronverantwoording: CBS Doodsoorzakenstatistiek
• Sterfte naar doodsoorzaak
• COVID-19
• WHO: International guidelines for certification and classification (coding) of COVID-19 as cause of death
• CBS: Classificatie en codering COVID-19 en definitie overlijden aan COVID-19

Tabel: Ranglijst selectie van  doodsoorzaken op basis van sterfte 2020 (voorlopige cijfers)