Leefstijl en gezondheid vóór zwangerschap belangrijk voor preventie vroeggeboorte

Preventie in de periode vóór en vanaf het begin van de zwangerschap is belangrijk voor de gezondheid van de toekomstige baby, zowel direct vanaf de geboorte als in de rest van z’n leven (Steegers et al. 2016Steegers, E.A.P, Barker, ME., Steegers-Theunissen, R.P.M., Williams, MA., Societal Valorisation of New Knowledge to Improve Perinatal Health: Time to Act (2016); Bonsel et al. 2010Bonsel, G. J., Birnie, E., Denktaş, S., Poeran, J. J., Steegers, E.A.P, Lijnen in perinatale sterfte. Signalementstudie Zwangerschap en Geboorte 2010, Rotterdam (2010)). Een aantal factoren kan namelijk al voorafgaand aan en/of in het begin van de zwangerschap de kans op vroeggeboorte en laag geboortegewicht beïnvloeden. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om roken, alcohol, drugs, geneesmiddelen (zoals middelen tegen depressie en epilepsie), overgewicht, diabetes, hoge bloeddruk, congenitale infecties (zoals toxoplasmose en cytomegalovirus), stress en arbeidsomstandigheden. Het vóór of tijdens de zwangerschap aanpassen van de leefstijl (zoals gewichtsverlies, stoppen met roken) of het inzetten van op de risicofactor of ziekte toegesneden zorg is een belangrijke preventieve maatregel. Dit kan aan bod komen in een preconceptieconsult (CPZ/ACK-ZIN 2016CPZ/ACK-ZIN, Zorgstandaard Integrale Geboortezorg Versie 1.1, Utrecht/Diemen (2016)) (zie Aanbod preconceptieconsult). Bij preventie is het verder van belang dat de verschillende doelgroepen (zoals vrouwen in achterstandswijken) optimaal bereikt worden (Steegers et al. 2016Steegers, E.A.P, Barker, ME., Steegers-Theunissen, R.P.M., Williams, MA., Societal Valorisation of New Knowledge to Improve Perinatal Health: Time to Act (2016); Bonsel et al. 2010Bonsel, G. J., Birnie, E., Denktaş, S., Poeran, J. J., Steegers, E.A.P, Lijnen in perinatale sterfte. Signalementstudie Zwangerschap en Geboorte 2010, Rotterdam (2010)).

Minder vroeggeboorte door stoppen met roken

Stoppen met roken is één van de belangrijkste preventieve maatregelen. Een Cochrane review (72 studies) liet zien dat programma's om roken te ontmoedigen een significant effect hebben op roken tijdens de zwangerschap (risk ratio (RR Relatief risico. De verhouding (quotiënt) van het risico op een aandoening bij aanwezigheid van een risicofactor ten opzichte van personen zonder deze factor. (Relatief risico. De verhouding (quotiënt) van het risico op een aandoening bij aanwezigheid van een risicofactor ten opzichte van personen zonder deze factor.)) 0,94, 95% betrouwbaarheidsinterval (BI Betrouwbaarheidsinterval (Betrouwbaarheidsinterval)) 0,93 tot 0,96), op laag geboortegewicht (RR 0,83, 95% BI Het 95% betrouwbaarheidsinterval. Het interval waarvan we met 95% zekerheid mogen aannemen dat de werkelijke waarde van de bestudeerde parameter erin ligt. Hoe smaller het betrouwbaarheidsinterval, des te preciezer de schatting van de waarde van de bestudeerde parameter. (Het 95% betrouwbaarheidsinterval. Het interval waarvan we met 95% zekerheid mogen aannemen dat de werkelijke waarde van de bestudeerde parameter erin ligt. Hoe smaller het betrouwbaarheidsinterval, des te preciezer de schatting van de waarde van de bestudeerde parameter.) 0,73 tot 0,95) en vroeggeboorte (RR 0,86, 95% BI 0,74 tot 0,98) (Lumley et al. 2009Lumley, J., Chamberlain, C., Dowswell, T., Oliver, S., Oakley, L., Watson, L., Interventions for promoting smoking cessation during pregnancy. (2009)). Ook wetgeving voor een rookvrije omgeving blijkt geassocieerd met een daling in vroeggeboorten (Faber et al. 2017Faber, T, Kumar, A, Mackenbach, JP., Millett, C, Basu, S, Sheikh, A, Been, JV., Effect of tobacco control policies on perinatal and child health: a systematic review and meta-analysis. (2017); Wagijo et al. 2017Wagijo, M, Sheikh, A, Duijts, L, Been, JV., Reducing tobacco smoking and smoke exposure to prevent preterm birth and its complications (2017); Been et al. 2014Been, JV., Nurmatov, UB., Cox, B, Nawrot, TS., van Schayck, CP., Sheikh, A, Effect of smoke-free legislation on perinatal and child health: a systematic review and meta-analysis (2014)). 

Aangepaste zorg voor vrouwen met eerdere vroeggeboorte

Vrouwen met een eerdere vroeggeboorte hebben een 2,5 keer hogere kans op (opnieuw) een vroeggeboorte. De NVOG-richtlijn adviseert deze groep tijdig te informeren over de (beperkte) mogelijkheden om herhaling te voorkomen. Voorbeelden daarvan zijn het aanleggen van een bandje rondom de baarmoedermond (cerclage) of behandeling met progesteron, wat alleen op indicatie wordt toegepast (NVOG 2007NVOG, Richtlijn preventie recidief spontane vroeggeboorte. Versie 1.0, Utrecht (2007)).

Meer informatie

  • A.J.M. Waelput (Erasmus MC)
  • M. Harbers, red. (RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu))