Zowel genen als omgeving belangrijk in ontstaan depressieve stoornis

Stemmingsstoornissen lijken zich te ontwikkelen door een complexe wisselwerking tussen genetische factoren en omgevingsinvloeden (Costello et al. 2002Costello, E, Pine, DS., Hammen, C, March, JS., Plotsky, PM., Biederman, J, Goldsmith, H, Kaufman, J, Lewinsohn, PM., Hellander, M, Hoagwood, K, Koretz, DS., Nelson, CA., Leckman, JF., Weissman, M. M., Development and natural history of mood disorders (2002); Kupfer et al. 2012Kupfer, DJ., Frank, E, Phillips, M.L., Major depressive disorder: new clinical, neurobiological, and treatment perspectives (2012); Nugent et al. 2011Nugent, N. R., Tyrka, AR., Carpenter, LL., Price, LH., Gene–environment interactions: early life stress and risk for depressive and anxiety disorders (2011)). Over de risicofactoren die een rol spelen bij de depressieve stoornis, is het meeste bekend. Er zijn veel factoren die de kans op een depressie lijken te verhogen. Vooral negatieve levensgebeurtenissen spelen een rol in het ontstaan van de depressieve stoornis. Er is een gedeeltelijke overlap in risicofactoren tussen de depressieve stoornis en de mildere, chronische variant, dysthymie. 

Voorgaande depressies verhogen de kans op toekomstige depressies

Een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van de depressieve stoornis, is het eerder hebben gehad van een depressie. Een meerderheid van de mensen die een depressieve stoornis had, ontwikkelt ooit in het leven opnieuw een depressie (Bockting et al. 2015Bockting, C.L.H., Smid, Koeter, Spinhoven, Beck, Schene, Enduring effects of Preventive Cognitive Therapy in adults remitted from recurrent depression: A 10 year follow-up of a randomized controlled trial (2015); Nuijen et al. 2018Nuijen, van Bon-Martens, M., de Graaf, R., ten Have, M., van der Poel, A., de Beurs, D., Nielen, M.M.J., Verhaak, P., Voorrips, L., Zicht op depressie: de aandoening, preventie en zorg. Themarapportage van de Staat van Volksgezondheid en Zorg, Utrecht (2018)). Hoe meer depressies iemand gehad heeft, hoe hoger het risico op een volgende depressie (terugval). In Nederlandse huisartsenpraktijken ontwikkelt ongeveer de helft van de mensen die minstens twee depressies heeft gehad, binnen een jaar weer een depressie (Biesheuvel-Leliefeld et al. 2017Biesheuvel-Leliefeld, KE. M., Dijkstra-Kersten, SM. A., van Schaik, DJ. F., Smit, F, van der Horst, HE., van Marwijk, H. W. J., Bockting, C. L. H., Effectiveness of Supported Self-Help in Recurrent Depression: A Randomized Controlled Trial in Primary Care (2017)). Binnen twee jaar heeft 60-65% weer een depressie (Bockting et al. 2015Bockting, C.L.H., Smid, Koeter, Spinhoven, Beck, Schene, Enduring effects of Preventive Cognitive Therapy in adults remitted from recurrent depression: A 10 year follow-up of a randomized controlled trial (2015)). Volwassenen die het afgelopen jaar een terugkerende depressieve stoornis hadden, hadden tot dan toe gemiddeld zeven tot acht eerdere depressies gehad (Nuijen et al. 2018Nuijen, van Bon-Martens, M., de Graaf, R., ten Have, M., van der Poel, A., de Beurs, D., Nielen, M.M.J., Verhaak, P., Voorrips, L., Zicht op depressie: de aandoening, preventie en zorg. Themarapportage van de Staat van Volksgezondheid en Zorg, Utrecht (2018); Biesheuvel-Leliefeld et al. 2017Biesheuvel-Leliefeld, KE. M., Dijkstra-Kersten, SM. A., van Schaik, DJ. F., Smit, F, van der Horst, HE., van Marwijk, H. W. J., Bockting, C. L. H., Effectiveness of Supported Self-Help in Recurrent Depression: A Randomized Controlled Trial in Primary Care (2017)). 

Tabel: Risicofactoren die de kans op de depressieve stoornis verhogen

​Risicofactoren

Toelichting

Bron

Genen
  • Bijdrage genetische factoren ongeveer 40%
  • Eerstegraads familieleden van iemand met een depressieve stoornis twee tot vier keer hogere kans op depressie

Sullivan et al. 2000Sullivan, Neale, M.C., Kendler, K.S., Genetic Epidemiology of Major Depression: Review and Meta-Analysis (2000); López-León et al. 2008López-León, S., Janssens, A. C. J. W., González-Zuloeta Ladd, A. M., Del-Favero, J., Claes, S. J., Oostra, B. A., van Duijn, C. M., Meta-analyses of genetic studies on major depressive disorder (2008); Belmaker & Agam 2008Belmaker, R. H., Agam, G, Major Depressive Disorder (2008); American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. 2014American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5, Washington, D.C. (2014); Nuijen et al. 2018Nuijen, van Bon-Martens, M., de Graaf, R., ten Have, M., van der Poel, A., de Beurs, D., Nielen, M.M.J., Verhaak, P., Voorrips, L., Zicht op depressie: de aandoening, preventie en zorg. Themarapportage van de Staat van Volksgezondheid en Zorg, Utrecht (2018)

Stressvolle gebeurtenissen
  • Dagelijkse irritaties; vooral wanneer deze optreden naast ingrijpende gebeurtenissen
  • Ingrijpende gebeurtenissen zoals sociaal verlies of overlijden van een dierbare

Griffiths et al. 2000Griffiths, J., Ravindran, A. V., Merali, Z., Anisman, H., Dysthymia: a review of pharmacological and behavioral factors (2000); Nuijen et al. 2018Nuijen, van Bon-Martens, M., de Graaf, R., ten Have, M., van der Poel, A., de Beurs, D., Nielen, M.M.J., Verhaak, P., Voorrips, L., Zicht op depressie: de aandoening, preventie en zorg. Themarapportage van de Staat van Volksgezondheid en Zorg, Utrecht (2018); Tuithof et al. 2012Tuithof, M, de Graaf, R., ten Have, M. M., Dorsselaer, S., Incidentie van psychische aandoeningen. Opzet en eerste resultaten van de tweede meting van de studie NEMESIS-2, Utrecht (2012); Vinkers et al. 2014Vinkers, C. H., Joëls, M., Milaneschi, Y., Kahn, R. S., Penninx, B. W. J. H., Boks, M. P. M., Stress exposure across the life span cumulatively increases depression risk and is moderated by neuroticism (2014); Levinson 2006Levinson, DF., The Genetics of Depression: A Review (2006)

Lichamelijke ziekten
  • Bijvoorbeeld hart- en vaatziekten, diabetes en bijnierschorsafwijkingen

Nuijen et al. 2018Nuijen, van Bon-Martens, M., de Graaf, R., ten Have, M., van der Poel, A., de Beurs, D., Nielen, M.M.J., Verhaak, P., Voorrips, L., Zicht op depressie: de aandoening, preventie en zorg. Themarapportage van de Staat van Volksgezondheid en Zorg, Utrecht (2018); Rotella & Mannucci 2013Rotella, F., Mannucci, E., Diabetes mellitus as a risk factor for depression. A meta-analysis of longitudinal studies (2013); Patten et al. 2008Patten, S. B., Williams, J. V. A., Lavorato, D. H., Modgill, G., Jetté, N., Eliasziw, M., Major depression as a risk factor for chronic disease incidence: longitudinal analyses in a general population cohort (2008); Zitman et al. 2009Zitman, FG., Vreeburg, S. A., Hoogendijk, W. J. G., van Pelt, J., de Rijk, R. H., Verhagen, J. C. M., van Dyck, R., Smit, J. H., Penninx, B. W. J. H., Major Depressive Disorder and Hypothalamic-Pituitary-Adrenal Axis Activity (2009)

Sociaal-economische status
  • Een lage sociaaleconomische status (bijvoorbeeld een lage opleiding of laag inkomen) verhoogt risico op langdurige depressie

Lorant 2003Lorant, V., Socioeconomic Inequalities in Depression: A Meta-Analysis (2003); Nuijen et al. 2018Nuijen, van Bon-Martens, M., de Graaf, R., ten Have, M., van der Poel, A., de Beurs, D., Nielen, M.M.J., Verhaak, P., Voorrips, L., Zicht op depressie: de aandoening, preventie en zorg. Themarapportage van de Staat van Volksgezondheid en Zorg, Utrecht (2018); de Graaf et al. 2010de Graaf, R., ten Have, M. M., Dorsselaer, S., De psychische gezondheid van de Nederlandse bevolking. NEMESIS-2: Opzet en eerste resultaten, Utrecht (2010)

Persoonlijkheid
  • Neuroticisme Een persoonlijkheidskenmerk van emotionele instabiliteit en negatieve affectiviteit. (Een persoonlijkheidskenmerk van emotionele instabiliteit en negatieve affectiviteit.)
  • Lage zelfwaardering
  • Introversie
  • Prikkelbaar
  • Neiging ervaringen op negatieve wijze te interpreteren

Nuijen et al. 2018Nuijen, van Bon-Martens, M., de Graaf, R., ten Have, M., van der Poel, A., de Beurs, D., Nielen, M.M.J., Verhaak, P., Voorrips, L., Zicht op depressie: de aandoening, preventie en zorg. Themarapportage van de Staat van Volksgezondheid en Zorg, Utrecht (2018); Tuithof et al. 2012Tuithof, M, de Graaf, R., ten Have, M. M., Dorsselaer, S., Incidentie van psychische aandoeningen. Opzet en eerste resultaten van de tweede meting van de studie NEMESIS-2, Utrecht (2012); Levinson 2006Levinson, DF., The Genetics of Depression: A Review (2006)

Negatieve ervaringen in de jeugd
  • Verlies van ouder
  • Emotionele verwaarlozing
  • Mishandeling
  • Risico vooral verhoogd bij meerdere ervaringen van uiteenlopende aard

Nuijen et al. 2018Nuijen, van Bon-Martens, M., de Graaf, R., ten Have, M., van der Poel, A., de Beurs, D., Nielen, M.M.J., Verhaak, P., Voorrips, L., Zicht op depressie: de aandoening, preventie en zorg. Themarapportage van de Staat van Volksgezondheid en Zorg, Utrecht (2018); Nanni et al. 2012Nanni, V, Uher, R, Danese, A, Childhood Maltreatment Predicts Unfavorable Course of Illness and Treatment Outcome in Depression: A Meta-Analysis (2012); Levinson 2006Levinson, DF., The Genetics of Depression: A Review (2006); American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. 2014American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5, Washington, D.C. (2014)

Psychiatrische (familie)geschiedenis
  • Vrijwel alle voorgaande psychische stoornissen verhogen de kans op depressiviteit
  • Ook een psychiatrische geschiedenis van de ouders verhoogt het risico op depressie

Nuijen et al. 2018Nuijen, van Bon-Martens, M., de Graaf, R., ten Have, M., van der Poel, A., de Beurs, D., Nielen, M.M.J., Verhaak, P., Voorrips, L., Zicht op depressie: de aandoening, preventie en zorg. Themarapportage van de Staat van Volksgezondheid en Zorg, Utrecht (2018); American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. 2014American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5, Washington, D.C. (2014); Bijl et al. 2002Bijl, R. V., Smit, F., Vollebergh, WW. A. M., Ravelli, A. C. J., de Graaf, R., Predictors of first incidence of DSM-III-R psychiatric disorders in the general population: findings from the Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study (2002); Griffiths et al. 2000Griffiths, J., Ravindran, A. V., Merali, Z., Anisman, H., Dysthymia: a review of pharmacological and behavioral factors (2000)

Ongezonde leefstijl
  • Roken
  • Drinken
  • Weinig bewegen
  • Ongezond eten

Nuijen et al. 2018Nuijen, van Bon-Martens, M., de Graaf, R., ten Have, M., van der Poel, A., de Beurs, D., Nielen, M.M.J., Verhaak, P., Voorrips, L., Zicht op depressie: de aandoening, preventie en zorg. Themarapportage van de Staat van Volksgezondheid en Zorg, Utrecht (2018); van Laar et al. 2015van Laar, M. W., ten Have, M., Vermeulen, R, de Graaf, R., Clustering of health risk behaviours and the relationship with mental disorders (2015); van Laar et al. 2017van Laar, M. W., Blankers, M., van der Meer, R., Monshouwer, K., Factsheet roken en depressie, Utrecht (2017)

Ongunstige werkomstandigheden
  • Beperkte autonomie
  • Hoge psychologische taakeisen
  • Baanonzekerheid
  • Beperkte steun van collega’s

Nuijen et al. 2018Nuijen, van Bon-Martens, M., de Graaf, R., ten Have, M., van der Poel, A., de Beurs, D., Nielen, M.M.J., Verhaak, P., Voorrips, L., Zicht op depressie: de aandoening, preventie en zorg. Themarapportage van de Staat van Volksgezondheid en Zorg, Utrecht (2018); ten Have et al. 2015ten Have, M., Dorsselaer, S., de Graaf, R, The association between type and number of adverse working conditions and mental health during a time of economic crisis (2010–2012) (2015)

Vrouwelijk geslacht
  • Vrouwen hebben bijna twee keer zoveel kans op het ooit ontwikkelen van een depressieve stoornis in vergelijking met mannen

Nuijen et al. 2018Nuijen, van Bon-Martens, M., de Graaf, R., ten Have, M., van der Poel, A., de Beurs, D., Nielen, M.M.J., Verhaak, P., Voorrips, L., Zicht op depressie: de aandoening, preventie en zorg. Themarapportage van de Staat van Volksgezondheid en Zorg, Utrecht (2018); American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. 2014American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5, Washington, D.C. (2014)
Biologische ontregelingen
  • Wisselingen in hormonen of neurotransmitters zijn geassocieerd met depressie
  • Depressie kan bijvoorbeeld optreden omtrent de zwangerschap, menstruatie, gedurende de winter of als gevolg van een middel
 Kronfol 2002Kronfol, Z, Immune dysregulation in major depression: a critical review of existing evidence (2002); Golden et al. 2005Golden, RN., Gaynes, BN., Ekstrom, DR., Hamer, RM., Jacobsen, FM., Suppes, T, Wisner, KL., Nemeroff, CB., The Efficacy of Light Therapy in the Treatment of Mood Disorders: A Review and Meta-Analysis of the Evidence (2005); Grote et al. 2010Grote, NK., Bridge, JA., Gavin, AR., Melville, JL., Iyengar, S, Katon, WJ., A Meta-analysis of Depression During Pregnancy and the Risk of Preterm Birth, Low Birth Weight, and Intrauterine Growth Restriction (2010); American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. 2014American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5, Washington, D.C. (2014)

Meer informatie

Zowel genen als omgeving belangrijk in ontstaan dysthymie 

Stemmingsstoornissen lijken zich te ontwikkelen door een complexe wisselwerking tussen genetische factoren en omgevingsinvloeden (Costello et al. 2002Costello, E, Pine, DS., Hammen, C, March, JS., Plotsky, PM., Biederman, J, Goldsmith, H, Kaufman, J, Lewinsohn, PM., Hellander, M, Hoagwood, K, Koretz, DS., Nelson, CA., Leckman, JF., Weissman, M. M., Development and natural history of mood disorders (2002); Kupfer et al. 2012Kupfer, DJ., Frank, E, Phillips, M.L., Major depressive disorder: new clinical, neurobiological, and treatment perspectives (2012); Nugent et al. 2011Nugent, N. R., Tyrka, AR., Carpenter, LL., Price, LH., Gene–environment interactions: early life stress and risk for depressive and anxiety disorders (2011)). Er is een gedeeltelijke overlap in risicofactoren tussen de depressieve stoornis en de mildere, chronische variant, dysthymie. 

Tabel: Risicofactoren die de kans op dysthymie verhogen

Risicofactoren

Toelichting

Bron

Genen
  • Familieleden van iemand met depressie of dysthymie hebben meer risico op het ontwikkelen van beide stoornissen. Het risico neemt toe naarmate familieleden nauwer verwant zijn

American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. 2014American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5, Washington, D.C. (2014); Griffiths et al. 2000Griffiths, J., Ravindran, A. V., Merali, Z., Anisman, H., Dysthymia: a review of pharmacological and behavioral factors (2000); Riso et al. 2002Riso, LP., Miyatake, RK., Thase, ME., The search for determinants of chronic depression: a review of six factors (2002)

Persoonlijkheid
  • Neuroticisme

Riso et al. 2002Riso, LP., Miyatake, RK., Thase, ME., The search for determinants of chronic depression: a review of six factors (2002); Klein & Santiago 2003Klein, D.N., Santiago, NJ., Dysthymia and chronic depression: Introduction, classification, risk factors, and course (2003)

Negatieve ervaringen in de jeugd
  • Verlies van ouder
  • Scheiding
  • Emotionele verwaarlozing

Riso et al. 2002Riso, LP., Miyatake, RK., Thase, ME., The search for determinants of chronic depression: a review of six factors (2002); ; American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. 2014American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5, Washington, D.C. (2014); Spinhoven et al. 2010Spinhoven, P, Elzinga, BM., Hovens, JG. F. M., Roelofs, K, Zitman, FG., van Oppen, P, Penninx, BW. J. H., The specificity of childhood adversities and negative life events across the life span to anxiety and depressive disorders (2010)

Psychiatrische geschiedenis
  • Voorgaande angststoornissen

American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. 2014American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5, Washington, D.C. (2014); Hayden & Klein 2001Hayden, EP., Klein, D.N., Outcome of Dysthymic Disorder at 5-Year Follow-Up: The Effect of Familial Psychopathology, Early Adversity, Personality, Comorbidity, and Chronic Stress (2001)

Stressvolle gebeurtenissen
  • Dagelijkse irritaties; vooral wanneer deze optreden naast ingrijpende gebeurtenissen
  • Ingrijpende gebeurtenissen

; Griffiths et al. 2000Griffiths, J., Ravindran, A. V., Merali, Z., Anisman, H., Dysthymia: a review of pharmacological and behavioral factors (2000); Riso et al. 2002Riso, LP., Miyatake, RK., Thase, ME., The search for determinants of chronic depression: a review of six factors (2002)

Vrouwelijk geslacht
  • Vrouwen hebben een minstens twee keer zo hoge kans op het ontwikkelen van dysthymie in vergelijking met mannen

de Graaf et al. 2010de Graaf, R., ten Have, M. M., Dorsselaer, S., De psychische gezondheid van de Nederlandse bevolking. NEMESIS-2: Opzet en eerste resultaten, Utrecht (2010); Griffiths et al. 2000Griffiths, J., Ravindran, A. V., Merali, Z., Anisman, H., Dysthymia: a review of pharmacological and behavioral factors (2000)

Meer informatie

Zowel genen als omgeving belangrijk in ontstaan bipolaire stoornis 

Stemmingsstoornissen lijken zich te ontwikkelen door een complexe wisselwerking tussen genetische factoren en omgevingsinvloeden (Costello et al. 2002Costello, E, Pine, DS., Hammen, C, March, JS., Plotsky, PM., Biederman, J, Goldsmith, H, Kaufman, J, Lewinsohn, PM., Hellander, M, Hoagwood, K, Koretz, DS., Nelson, CA., Leckman, JF., Weissman, M. M., Development and natural history of mood disorders (2002); Kupfer et al. 2012Kupfer, DJ., Frank, E, Phillips, M.L., Major depressive disorder: new clinical, neurobiological, and treatment perspectives (2012); Nugent et al. 2011Nugent, N. R., Tyrka, AR., Carpenter, LL., Price, LH., Gene–environment interactions: early life stress and risk for depressive and anxiety disorders (2011)). De risicofactoren voor het ontwikkelen van een bipolaire stoornis zijn in vergelijking met de depressieve stoornis en dysthymie het minst onderzocht.

Tabel: Risicofactoren die de kans op een bipolaire stoornis verhogen

Risicofactoren

Toelichting

Bron

Genen
  • Volwassen familieleden van mensen met een bipolaire stoornis hebben een tien keer zo hoge kans zelf een bipolaire stoornis te ontwikkelen. Het risico neemt toe naarmate familieleden nauwer verwant zijn
  • Schizofrenie en bipolaire stemmingsstoornissen hebben mogelijk een gedeelde genetische oorsprong

American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. 2014American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5, Washington, D.C. (2014); Pearlson 2015Pearlson, GD., Etiologic, Phenomenologic, and Endophenotypic Overlap of Schizophrenia and Bipolar Disorder (2015); Purcell et al. 2009Purcell, SM., Wray, NR., Stone, JL., Visscher, PM., O'Donovan, MC., Sullivan, PF., Sklar, P, Purcell-Leader, S.M., Stone, JL., Sullivan, PF., Ruderfer, DM., McQuillin, A, Morris, DW., Corvin, A, Holmans, PA., Donovan, MC. ’., Sklar, P, Wray, NR., Macgregor, S, Sklar, P, Sullivan, PF., Donovan, MC. ’., Visscher, PM., Gurling, H, Corvin, A, Craddock, NJ., Gill, M, Hultman, CM., Kirov, GK., Lichtenstein, P, McQuillin, A, Muir, WJ., O'Donovan, MC., Owen, MJ., Pato, CN., Purcell, SM., Scolnick, EM., St Clair, D, Stone, JL., Sullivan, PF., Sklar-Leader, P., O'Donovan, MC., Kirov, GK., Craddock, NJ., Holmans, PA., Williams, NM., Georgieva, L, Nikolov, I, Norton, N., Williams, H., Toncheva, D, Milanova, V, Owen, MJ., Hultman, CM., Lichtenstein, P, Thelander, EF., Sullivan, P, Blackwood, DD. H. R., Morris, DW., O'Dushlaine, C.T., Kenny, E, Quinn, EM., Gill, M, Corvin, A, McQuillin, A, Choudhury, K, Datta, S, Pimm, J, Thirumalai, S, Puri, V, Krasucki, R, Lawrence, J, Quested, D, Bass, N, Gurling, H, Crombie, C, Fraser, G, Kuan, SLeh, Walker, N, St Clair, D, Blackwood, DD. H. R., Muir, WJ., McGhee, KA., Pickard, B, Malloy, P, Maclean, AW., van Beck, M, Wray, NR., Macgregor, S, Visscher, PM., Pato, MT., Medeiros, H, Middleton, F, Carvalho, C, Morley, C, Fanous, A, Conti, D, Knowles, JA., Paz-Ferreira, C, Macedo, A, Azevedo, HM., Pato, CN., Stone, JL., Ruderfer, DM., Kirby, AN., Ferreira, M.A.R., Daly, MJ., Purcell, SM., Sklar, P, Purcell, SM., Stone, JL., Chambert, K, Ruderfer, DM., Kuruvilla, F, Ardlie, K, Moran, JL., Daly, MJ., Scolnick, EM., Sklar, P, Gabriel, S. B., Common polygenic variation contributes to risk of schizophrenia and bipolar disorder (2009); Grande et al. 2016Grande, I, Berk, M, Birmaher, B, Vieta, E, Bipolar disorder (2016)

Ingrijpende levensgebeurtenissen
  • Positieve ingrijpende levenservaringen (bijvoorbeeld het bereiken van een belangrijk doel) kunnen een risico zijn voor manie
  • Negatieve ingrijpende levenservaringen (bijvoorbeeld verlies van een dierbare) kunnen een risico zijn voor depressie of manie

Koenders et al. 2014Koenders, M. A., Giltay, E. J., Spijker, A. T., Hoencamp, E., Spinhoven, P., Elzinga, B. M., Stressful life events in bipolar I and II disorder: Cause or consequence of mood symptoms? (2014); Johnson et al. 2008Johnson, S.L., Cueller, AK., Ruggero, C., Winett-Perlman, C., Goodnick, P., White, R., Miller, I., Life events as predictors of mania and depression in bipolar I disorder (2008); Alloy et al. 2009Alloy, L. B., Abramson, L. Y., Urosevic, S, Bender, RE., Wagner, CA., Longitudinal Predictors of Bipolar Spectrum Disorders: A Behavioral Approach System Perspective (2009); Alloy et al. 2005Alloy, L. B., Abramson, L. Y., Urosevic, S, Nusslock, R, Neeren, AM., Walsh, P. N., The psychosocial context of bipolar disorder: Environmental, cognitive, and developmental risk factors (2005)

Persoonlijkheid
  • Overgevoeligheid voor beloning
  • Excessief sterke drijfveer om gedrag uit te voeren waarmee doelen bereikt worden
  • Cognitieve stijl van perfectionisme, zelfkritiek en autonomie
  • Neuroticisme

Alloy et al. 2009Alloy, L. B., Abramson, L. Y., Urosevic, S, Bender, RE., Wagner, CA., Longitudinal Predictors of Bipolar Spectrum Disorders: A Behavioral Approach System Perspective (2009); Urošević et al. 2008Urošević, S, Harmon-Jones, E., Abramson, L. Y., Alloy, L. B., Dysregulation of the behavioral approach system (BAS) in bipolar spectrum disorders: Review of theory and evidence (2008); Quilty et al. 2009Quilty, L. C., Sellbom, M., Tackett, J. L., Bagby, R. M., Personality trait predictors of bipolar disorder symptoms (2009); Kupka & de Been 2006Kupka, R. W., de Been, D., Psychologie en psychotherapie van de bipolaire stoornis (2006); Kotov et al. 2010Kotov, R, Gamez, W, Schmidt, F, Watson, D, Linking “big” personality traits to anxiety, depressive, and substance use disorders: A meta-analysis (2010)

Meer informatie

  • F.L. Hakstege (RIVM)
  • C.L.H. Bockting (Amsterdam-UMC_Locatie-AMC_afd.-psychiatrie_UvA)