Kinkhoest is een bacteriële luchtweginfectie

Kinkhoest is een besmettelijke infectie van de luchtwegen. Deze infectie wordt veroorzaakt door de bacterie Bordetella pertussis en uit zich vooral in een kenmerkende hoest die vaak wel 3-4 maanden aanhoudt. In de volksmond wordt de ziekte dan ook wel ‘honderd-dagen-hoest’ genoemd. Kinkhoest wordt overgebracht door hoesten. Bij hoestende patiënten duurt de besmettelijkheid tot drie weken na het ontstaan van de klachten. Ook iemand zonder klachten kan anderen besmetten.

Meer informatie

• Definities: kinkhoest
• Kinkhoest op www.rivm.nl

Toename kinkhoestgevallen in Nederland

Na de invoering van de kinkhoestvaccinatie in 1953 is het aantal kinderen met kinkhoest sterk gedaald. In de jaren 1996 – 2020 was het aantal kinkhoestgevallen echter weer flink verhoogd (3.000-14.000 gevallen per jaar). De toename van het aantal kinkhoestgevallen sinds medio jaren negentig kan waarschijnlijk deels worden verklaard doordat de kinkhoestbacterie van structuur is veranderd, waardoor de bacterie ook mensen die gevaccineerd zijn, ziek kan maken. Het vaccin is gemaakt op basis van bacteriestammen uit de jaren vijftig en beschermt daardoor niet meer volledig. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat de huidige bacteriestammen ziekmakender zijn (Mooi et al. 2009Mooi, FR., van Loo, IH. M., van Gent, M, He, Q, Bart, MJ., Heuvelman, KJ., de Greeff, S. C., Diavatopoulos, D, Teunis, P, Mertsola, J, Nagelkerke, N. J. D., Bordetella pertussis strains with increased toxin production associated with pertussis resurgence (2009)).

Elke 2-3 jaar epidemische verheffing

Elke 2-3 jaar treedt een epidemische verheffing op. Sinds 2001 is een boostervaccinatie (herhalingsvaccinatie) met een acellulair vaccin ingevoerd voor 4-jarigen. Een acellulair vaccin bestaat uit 3-5 componenten van de bacterie die als antigenen worden aangeboden. De beschermingsduur van deze herhalingsvaccinatie is ongeveer 4-5 jaar. Daarna neemt de bescherming af. Hierdoor stijgt het aantal meldingen per 100.000 vanaf de leeftijd van 8-9 jaar, vooral in jaren met een epidemische verheffing (van der Maas et al. 2013van der Maas, N.A.T., Mooi, FR., de Greeff, S. C., Berbers, GA. M., Conyn-van Spaendonck, M. A. E., de Melker, H.E., Pertussis in the Netherlands, is the current vaccination strategy sufficient to reduce disease burden in young infants? (2013)). 

Kinkhoest tijdens coronapandemie

In 2020 werd vanaf april een diepe daling van het aantal kinkhoestgevallen waargenomen, wat waarschijnlijk het gevolg was van de getroffen maatregelen om verspreiding van het coronavirus te beperken (Pluijmaekers & de Melker 2022Pluijmaekers, A.J.M., de Melker, H.E., The National Immunisation Programme in the Netherlands. Surveillance and developments in 2021-2022, Bilthoven (2022)). In 2021 en 2022 is nog geen toename van het aantal kinkhoestmeldingen waargenomen. Mogelijk wordt dit deels veroorzaakt door veranderd zorgzoekend gedrag bij klachten die passen bij een kinkhoestinfectie.

Vooral jonge baby’s zijn kwetsbaar

Het aantal ziekenhuisopnamen door kinkhoest fluctueert vergelijkbaar met de incidentie Het aantal nieuwe gevallen van of nieuwe personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde periode, absoluut of relatief. (Het aantal nieuwe gevallen van of nieuwe personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde periode, absoluut of relatief.). In Nederland belandden tussen 2005 en 2020 jaarlijks ongeveer 100-200 kinderen met kinkhoest in het ziekenhuis. Dit waren vooral baby’s tot 3 maanden, omdat de ziekte bij (jonge) baby’s het ernstigst verloopt. Voor introductie van de maternale kinkhoestvaccinatie in december 2019 waren baby’s de eerste maanden niet beschermd tegen een kinkhoestinfectie. Het is momenteel nog moeilijk om het effect van de maternale kinkhoestvaccinatie op het aantal ziekenhuisopnames te onderscheiden van het effect van de coronamaatregelen (Pluijmaekers & de Melker 2022Pluijmaekers, A.J.M., de Melker, H.E., The National Immunisation Programme in the Netherlands. Surveillance and developments in 2021-2022, Bilthoven (2022)).

Vrijwel geen sterfte meer door kinkhoest in Nederland

Voor de invoering van vaccinatie voor kinkhoest in 1953, stierven jaarlijks ongeveer 200 kinderen aan deze ziekte. Na het invoeren van de vaccinatie daalde dit aantal tot circa 1 per jaar. Dit betreft voornamelijk kinderen jonger dan 3 maanden. In 2021 stierven geen personen aan kinkhoest (Pluijmaekers AJM & De Melker HE).