Kinkhoest is een bacteriële luchtweginfectie

Kinkhoest is een besmettelijke infectie van de luchtwegen. Deze infectie wordt veroorzaakt door de bacterie Bordetella pertussis en uit zich vooral in een kenmerkende hoest die vaak wel 3-4 maanden aanhoudt. In de volksmond wordt de ziekte dan ook wel ‘honderd-dagen-hoest’ genoemd. Kinkhoest wordt overgebracht door hoesten. Bij hoestende patiënten duurt de besmettelijkheid tot drie weken na het ontstaan van de klachten. Ook iemand zonder klachten kan anderen besmetten.

Meer informatie


Aantal meldingen van kinkhoest

Sla de grafiek Aantal meldingen van kinkhoest 1976-2019 over en ga naar de datatabel
  • Aantallen tot en met 1988 zijn gebaseerd op meldingsdatum.
  • Aantallen vanaf 1989 zijn gebaseerd op 1ste ziektedag.
  • Vanaf 1988 mochten alleen meldingen waarbij de bacterie was aangetoond of waarbij een positieve uitslag met behulp van antistofbepaling in 2 bloedmonsters was vastgesteld, gemeld worden.
  • Vanaf 1997 mochten ook meldingen met een positieve antistofbepaling in 1 bloedmonster weer worden gemeld.

Toename kinkhoestgevallen in Nederland

Na de invoering van de kinkhoestvaccinatie in 1953 is het aantal kinderen met kinkhoest sterk gedaald. Sinds 1996 is het aantal kinkhoestgevallen echter weer flink verhoogd (3.000-14.000 gevallen per jaar). De toename van het aantal kinkhoestgevallen sinds medio jaren negentig kan waarschijnlijk deels worden verklaard doordat de kinkhoestbacterie van structuur is veranderd, waardoor de bacterie ook mensen die beschermd zijn, ziek kan maken. Het vaccin is gemaakt op basis van bacteriestammen uit de jaren vijftig en beschermt daardoor niet meer volledig. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat de huidige bacteriestammen ziekmakender zijn (Mooi et al. 2009Mooi, FR., van Loo, IH. M., van Gent, M, He, Q, Bart, MJ., Heuvelman, KJ., de Greeff, S. C., Diavatopoulos, D, Teunis, P, Mertsola, J, Nagelkerke, N. J. D., Bordetella pertussis strains with increased toxin production associated with pertussis resurgence (2009)).

Elke 2-3 jaar epidemische verheffing

Elke 2-3 jaar treedt een epidemische verheffing op. Sinds 2001 is een boostervaccinatie (herhalingsvaccinatie) met een acellulair vaccin ingevoerd voor 4-jarigen. Een acellulair vaccin bestaat uit 3-5 componenten van de bacterie die als antigenen worden aangeboden. De beschermingsduur van deze herhalingsvaccinatie is ongeveer 4-5 jaar. Daarna neemt de bescherming af. Hierdoor stijgt het aantal meldingen per 100.000 vanaf de leeftijd van 8-9 jaar, vooral in jaren met een epidemische verheffing (van der Maas et al. 2013van der Maas, N.A.T., Mooi, FR., de Greeff, S. C., Berbers, GA. M., Conyn-van Spaendonck, M. A. E., de Melker, H.E., Pertussis in the Netherlands, is the current vaccination strategy sufficient to reduce disease burden in young infants? (2013)). De meeste kinkhoestgevallen treden nu op bij 8-19-jarigen.

Vooral jonge baby’s zijn kwetsbaar

In Nederland belanden ieder jaar ongeveer 100-200 kinderen met kinkhoest in het ziekenhuis. Dit zijn vooral baby’s tot 3 maanden. Bij hen verloopt de ziekte ook het ernstigst. Het aantal ziekenhuisopnamen fluctueert vergelijkbaar met de incidentie Het aantal nieuwe gevallen van of nieuwe personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde periode, absoluut of relatief. (Het aantal nieuwe gevallen van of nieuwe personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde periode, absoluut of relatief.) (Schurink-van 't Klooster & de Melker 2020Schurink-van 't Klooster, T. M., de Melker, H.E., The National Immunisation Programme in the Netherlands: surveillance and developments in 2019-2020., Bilthoven (2020))


Aantal sterfgevallen door kinkhoest

Sla de grafiek Aantal sterfgevallen door kinkhoest 1950-2019 over en ga naar de datatabel
  • 2019 zijn voorlopige cijfers
  • ICD-10 International Classification of Diseases, tenth revision (International Classification of Diseases, tenth revision)-codes A37.0-A37.1, A37.8-A37.9 (WHO-classificaties)
  • De sterftecijfers vanaf 2013 zijn minder goed vergelijkbaar met eerdere jaren, omdat het CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek) is overgestapt van handmatig naar automatisch coderen

Vrijwel geen sterfte meer door kinkhoest in Nederland

Voor de invoering van vaccinatie voor kinkhoest in 1953, stierven jaarlijks ongeveer 200 kinderen aan deze ziekte. Na het invoeren van de vaccinatie daalde dit aantal tot circa 1 per jaar. Dit betreft voornamelijk kinderen jonger dan 3 maanden. In 2019 stierven 2 personen aan kinkhoest (Schurink-van 't Klooster & de Melker 2020Schurink-van 't Klooster, T. M., de Melker, H.E., The National Immunisation Programme in the Netherlands: surveillance and developments in 2019-2020., Bilthoven (2020)).

  • N.A.T. van der Maas (RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu))
  • H. Giesbers, red. (RIVM)