Tetanus is een bacteriële infectie

Tetanus wordt veroorzaakt door een sporenvormende bacterie, Clostridium tetani, die gifstoffen produceert. Deze gifstoffen veroorzaken de ziekte. De sporen kunnen lang overleven, vooral in een zuurstofarme omgeving. Bijvoorbeeld in aarde, straatvuil en in het maagdarmkanaal van dieren. Uitroeien van de sporen is onmogelijk. Tussen besmetting en uitbreken van de ziekte verstrijken gemiddeld 6 tot 15 dagen. Die periode kan veel langer duren als in genezen wonden sporen zijn achtergebleven. Tetanus begint meestal met verschijnselen van rusteloosheid, geprikkeldheid en hoofdpijn. Daarna volgen vaak kaakkramp en slikklachten, stijfheid van de nek- en buikspieren, en soms koorts. Uiteindelijk kunnen krampen optreden in alle skeletspieren. In de volksmond noemde men de ziekte ook wel kaakklem. Behalve tetanus is er tetanus bij pasgeborenen en tetanus bij pas bevallen vrouwen. Deze laatste twee vormen treden nog in ontwikkelingslanden op.

Meer informatie

Aantal meldingen van tetanus

Sla de grafiek Aantal meldingen van tetanus 1952-2019 over en ga naar de datatabel
  • Tussen 1999 en 2008 was er geen wettelijke meldingsplicht voor tetanus

Nog maar enkele gevallen per jaar in Nederland

Voordat vaccinatie tegen tetanus werd ingevoerd, waren er gemiddeld 100 ziektegevallen per jaar. Sinds vaccinatie (1957) is het aantal tetanusgevallen sterk afgenomen. Vanaf 1972 zijn niet meer dan 10 gevallen per jaar gemeld. Het ging hier steeds om niet-gevaccineerde patiënten. In de periode 1998-2019 werden er in totaal 15 tetanuspatiënten gemeld (Schurink-van 't Klooster & de Melker 2020Schurink-van 't Klooster, T. M., de Melker, H.E., The National Immunisation Programme in the Netherlands: surveillance and developments in 2019-2020., Bilthoven (2020)).

Aantal sterfgevallen door tetanus

Sla de grafiek Aantal sterfgevallen door tetanus 1950-2019 over en ga naar de datatabel
  • 2019 zijn voorlopige cijfers
  • ICD-10 International Classification of Diseases, tenth revision (International Classification of Diseases, tenth revision)-codes A33-A35 (WHO-classificaties)
  • De sterftecijfers vanaf 2013 zijn minder goed vergelijkbaar met eerdere jaren, omdat het CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek) is overgestapt van handmatig naar automatisch coderen

Jaarlijks enkele sterfgevallen in Nederland

Voor de Tweede Wereldoorlog schommelde het aantal aan tetanus overleden patiënten in Nederland tussen de 30 en 50 per jaar. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verdubbelde dit aantal om daarna te dalen tot minder dan 5 sterfgevallen per jaar in de jaren zeventig. In de periode 1998-2019 werden maar enkele gevallen van sterfte door tetanus geregistreerd, 6 in totaal. De verwachting voor de komende jaren is dat het aantal sterfgevallen door tetanus beperkt zal blijven tot enkele gevallen per jaar, mits de vaccinatiegraad gelijk blijft. 

  • N.A.T. van der Maas (RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu))
  • H. Giesbers, red. (RIVM)
  • T. Schurink (RIVM)