Wijzigingsdatum 20-04-2023

HPV is de veroorzaker van baarmoederhalskanker

Humaan papillomavirus (HPV Humaan papilloma virus (Humaan papilloma virus)) is een virus dat veel voorkomt en wordt overgedragen via seksueel contact. HPV is de veroorzaker van baarmoederhalskanker, genitale wratten en kan een rol spelen bij het ontstaan van andere vormen van kanker. Er bestaan verschillende typen van het virus. De meeste infecties met HPV gaan vanzelf weer over en je merkt meestal niets van deze infectie. Soms wordt het virus niet opgeruimd door het lichaam. Wanneer je besmet bent met een zogenaamd hoog-risico variant van het virus, kan afhankelijk van de plaats van de besmetting, kanker ontstaan. De meest voorkomende vorm van kanker die door HPV wordt veroorzaakt is baarmoederhalskanker. Andere vormen zijn kanker in vagina, schaamlippen, anus, aan de penis, en in een gedeelte van de mond- en keelholte. Sommige laag-risicovarianten van HPV veroorzaken genitale wratten.

Trend aantal nieuwe gevallen HPV-geassocieerde kankers NIEUW

Sla de grafiek Trend aantal nieuwe gevallen HPV-geassocieerde kankers 2000-2021 over en ga naar de datatabel
  • De cijfers over 2020 en 2021 zijn voorlopig.
  • ICD-10 International Classification of Diseases, tenth revision (International Classification of Diseases, tenth revision)-codes: Baarmoederhals C35; Vagina/ schaamlippen: C51-C52; Penis: C60; Anus: C21; Mondholte: C01-C06; Keelholte: C09-C14 (WHO-classificaties)

Stijging HPV gerelateerde kankers

Ongeveer 80% van de mensen wordt minstens één keer in hun leven besmet met HPV Humaan papilloma virus (Humaan papilloma virus). Tussen een besmetting met HPV en het ontstaan van kanker zit meestal 15 jaar of meer. Daarom komt baarmoederhalskanker vooral voor bij vrouwen vanaf 30 jaar. Nagenoeg alle baarmoederhalskankers worden veroorzaakt door HPV.  De andere vormen van kanker kunnen ook andere oorzaken hebben, en worden voor een deel veroorzaakt door HPV.  Er is een licht stijgende trend in het aantal HPV-gerelateerde kankers per jaar in de periode 2000-2021. Vaccinatie tegen HPV is sinds 2009 opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma (RVP Rijksvaccinatieprogramma (Rijksvaccinatieprogramma)) voor 12-jarige meisjes (van Lier et al. 2022van Lier, E.A., Oomen, P. J., Giesbers, H., Hament, J-M, van Vliet, J.A., Drijfhout, I.H., Hirschberg, H., de Melker, H.E., Vaccinatiegraad en jaarverslag Rijksvaccinatieprogramma Nederland 2021, Bilthoven (2022)). Vanaf 2022 is de leeftijd verlaagd naar 9-10 jaar. Daarnaast worden ook jongens uitgenodigd voor HPV vaccinatie in het jaar dat ze 10 worden zodat ook zij zijn beschermd tegen HPV-gerelateerde kankers. Alle jongens en meisjes tot en met 26 jaar die nog niet volledig gevaccineerd zijn, krijgen in 2022-2023 de mogelijkheid om zich alsnog te laten vaccineren tegen HPV.   

Trend sterfte HPV-geassocieerde kankers 2000-2019

Sla de grafiek Trend sterfte HPV-geassocieerde kankers 2000-2021 over en ga naar de datatabel

Bron: CBS Doodsoorzakenstatistiek

  • De cijfers over 2021 zijn voorlopig.
  • ICD-10 International Classification of Diseases, tenth revision (International Classification of Diseases, tenth revision)-codes: Baarmoederhals C35; Vagina/ schaamlippen: C51-C52; Penis: C60; Anus: C21; Mondholte: C01-C06; Keelholte: C09-C14 (WHO-classificaties)
  • De sterftecijfers vanaf 2013 zijn minder goed vergelijkbaar met eerdere jaren, omdat het CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek) is overgestapt van handmatig naar automatisch coderen (zie Verantwoording)

Lichte toename in sterfgevallen door HPV-geassocieerde kankers

In de periode 2000-2021 is er een lichte toename in het aantal sterfgevallen als gevolg van HPV Humaan papilloma virus (Humaan papilloma virus)-geassocieerde kankers. Baarmoederhalskanker wordt bijna altijd door het HPV-virus veroorzaakt. Andere HPV-geassocieerde kankers zoals anus-, vagina/schaamlippen-, mondholte-, penis- en keelholtekanker worden niet altijd door het HPV-virus veroorzaakt. In 2021 overleden 376 mensen als gevolg van keelholtekanker en overleden er 213 vrouwen aan baarmoederhalskanker. In 2021 overleden de minste mensen aan anuskanker (65) en peniskanker (37). 

  • M. Middeldorp (RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu))
  • H. Giesbers, red. (RIVM)