Determinanten: persoonsgebonden, leefstijl en omgeving

Onder determinanten van (on)gezondheid verstaan we alle factoren die de volksgezondheid beïnvloeden. Het gaat om zowel risicofactoren voor ongezondheid (pathogenese) als om factoren die de gezondheid positief beïnvloeden (salutogenese). We hanteren een indeling in persoonsgebonden factoren, leefstijl en de  omgeving. Naast deze groepen van determinanten zijn preventie, zorg en maatschappelijke determinanten ook van invloed op de volksgezondheid. Ook kunnen ziekten of aandoeningen fungeren als determinant voor andere ziekten of gezondheid.

Persoonsgebonden factoren: genetisch en/of verworven

Persoonsgebonden determinanten van gezondheid kunnen genetisch zijn, maar ook verworven worden in de loop van het leven. Persoonsgebonden factoren ontwikkelen zich vaak via een wisselwerking tussen genen, leefstijl en omgevingsfactoren. Deze factoren zijn dus zowel genetisch als verworven. Voorbeelden van persoonsgebonden factoren zijn bloeddruk, serumcholesterol en overgewicht.

Leefstijl: zowel gunstig als ongunstig gedrag

Leefstijlfactoren worden ook wel gedragsfactoren genoemd. Bij leefstijlfactoren gaat het om gedrag dat een gunstige of een ongunstige invloed kan hebben op de gezondheid, zoals lichaamsbeweging, roken, drugsgebruik, overmatig alcoholgebruik, seksueel risicogedrag, slapen en social media en gamen.

Omgevingsfactoren: zowel sociale als fysieke (leef)omgeving

Bij omgevingsfactoren gaat het zowel om de sociale en fysieke leefomgeving waarin mensen wonen, werken, studeren en/of recreëren als om de sociale omgeving rond een individu.  Voorbeelden van fysieke leefomgevingsfactoren zijn geluid, straling, luchtverontreiniging, water, de kwaliteit van het binnenmilieu, groen en fysieke voorzieningen. Voorbeelden van sociale leefomgevingsfactoren zijn sociale cohesie en je veilig voelen in een buurt.

De sociale omgeving rond een individu omvat het geheel van sociale, culturele en levensbeschouwelijke factoren dat van invloed is op het menselijk gedrag. Voorbeelden van onderwerpen op VZinfo.nl zijn seksuele grensoverschrijding en ouderenmishandeling. Onderwerpen die gerelateerd zijn aan de sociale omgeving zijn arbeid, participatie, eenzaamheid en sociaaleconomische status.

Selectie determinanten op basis van verschillende criteria

Op VZinfo.nl beperken we ons tot de determinanten die op populatieniveau de grootste invloed op de volksgezondheid hebben en die dus belangrijke aangrijpingspunten voor preventie en beleid zijn. Ook zijn determinanten opgenomen die een hoge maatschappelijke relevantie hebben of veel aandacht krijgen in preventie en beleid.