Determinanten in vier clusters

Onder determinanten van (on)gezondheid verstaan we alle factoren die de volksgezondheid beïnvloeden. Het gaat om zowel risicofactoren voor ongezondheid (pathogenese) als om factoren die de gezondheid positief beïnvloeden (salutogenese). We hanteren de volgende indeling van determinanten: 

• Persoonsgebonden factoren;
• Gedragsfactoren (leefstijl);
• Omgevingsfactoren;

• Andere factoren.

De verschillende clusters van determinanten kunnen overlappen en elkaar beïnvloeden.

Persoonsgebonden factoren: genetisch en/of verworven

Persoonsgebonden determinanten van gezondheid kunnen genetisch zijn, maar ook verworven worden in de loop van het leven. Persoonsgebonden factoren ontwikkelen zich vaak via een wisselwerking tussen genen en andere determinanten van gezondheid. Deze factoren zijn dus zowel genetisch als verworven. Voorbeelden van persoonsgebonden factoren op VZinfo zijn bloeddruk, cholesterol en overgewicht.

Leefstijl: zowel gunstig als ongunstig gedrag

Leefstijlfactoren worden ook wel gedragsfactoren genoemd. Bij leefstijlfactoren gaat het om gedrag dat een gunstige of een ongunstige invloed kan hebben op de gezondheid, zoals bewegen, roken, drugsgebruik, overmatig alcoholgebruik, seksueel risicogedrag, slapen en socialemediagebruik en gamen.

Omgevingsfactoren: zowel sociale als fysieke (leef)omgeving

Bij omgevingsfactoren gaat het zowel om de sociale en fysieke leefomgeving waarin mensen wonen, werken, studeren en/of recreëren als om de sociale omgeving rondom een individu.  Voorbeelden van fysieke leefomgevingsfactoren zijn geluid, straling, luchtverontreiniging, water, de kwaliteit van het binnenmilieu, groen en fysieke voorzieningen. Voorbeelden van sociale leefomgevingsfactoren zijn sociale cohesie en je veilig voelen in een buurt. 
De sociale omgeving rondom een individu omvat het geheel van sociale, culturele en levensbeschouwelijke factoren dat van invloed is op het menselijk gedrag. Voorbeelden van onderwerpen op VZinfo.nl zijn seksuele grensoverschrijding en mishandeling. 

Andere factoren: Preventie, zorg, maatschappelijke en commerciële determinanten 

Er zijn meer factoren die van invloed zijn op de volksgezondheid, zoals preventie en zorg. Daarnaast spelen maatschappelijke en commerciële determinanten een rol. Maatschappelijke determinanten van gezondheid verwijzen naar de omstandigheden waarin mensen geboren worden, opgroeien, wonen, werken, leven en ouder worden. Het gaat bijvoorbeeld om inkomen, werk, opleiding en de werkomstandigheden van mensen. Commerciële determinanten van gezondheid verwijzen naar de strategieën en activiteiten van commerciële bedrijven die invloed hebben op de volksgezondheid, bijvoorbeeld via de productie, marketing en verkoop van (on)gezonde producten en diensten. 

Selectie determinanten op basis van verschillende criteria

Op VZinfo.nl beperken we ons tot de determinanten die op populatieniveau de grootste invloed op de volksgezondheid hebben en die dus belangrijke aangrijpingspunten voor preventie en beleid zijn. Ook zijn determinanten opgenomen die een hoge maatschappelijke relevantie hebben of veel aandacht krijgen in preventie en beleid.