Wijzigingsdatum 19-12-2025

Op deze pagina

Blootstelling

Mensen zijn grootste deel van hun tijd binnen in eigen woning

Mensen brengen het grootste deel van hun tijd binnen door, vooral in de eigen woning (Gezondheidsraad, 2013 Gezondheidsraad, Een gezond binnenmilieu in de toekomst. publicatienr. 2013/17., Den Haag (2013) (Gezondheidsraad, Een gezond binnenmilieu in de toekomst. publicatienr. 2013/17., Den Haag (2013))). In alle Nederlandse woningen komen in meer of mindere mate radon en huisstofmijt voor (Jongeneel et al., 2009 Jongeneel, W. P., van Balen, E. C., Koudijs, E. A., Staatsen, B. A. M., Houweling, D. A., Binnenmilieu. Recente wetenschappelijke ontwikkelingen en beleid op een rij, Bilthoven (2009) (Jongeneel, W. P., van Balen, E. C., Koudijs, E. A., Staatsen, B. A. M., Houweling, D. A., Binnenmilieu. Recente wetenschappelijke ontwikkelingen en beleid op een rij, Bilthoven (2009)); Velsma et al., 2024 Velsma, M, Verbeek-Spijkerman, J., Dekkers, F., Hengeveld, A.C., Jansen, T. , Claassen, L., Radon in Nederlandse woningen, op reguliere werkplekken en voor het publiek toegankelijke gebouwen. Resultaten meetcampagne 2022-2023. RIVM-rapport 2024-0126, Bilthoven (2024) (Velsma, M, Verbeek-Spijkerman, J., Dekkers, F., Hengeveld, A.C., Jansen, T. , Claassen, L., Radon in Nederlandse woningen, op reguliere werkplekken en voor het publiek toegankelijke gebouwen. Resultaten meetcampagne 2022-2023. RIVM-rapport 2024-0126, Bilthoven (2024))). Daarnaast gaf 20% van de huishoudens in 2024 aan last te hebben van vocht en schimmel in de woning (WoON-onderzoek, 2024; CBS, 2025 CBS, 1 op de 5 huishoudens heeft last van vocht of schimmel in de woning (2025) (CBS, 1 op de 5 huishoudens heeft last van vocht of schimmel in de woning (2025))). Ook andere stoffen kunnen in het binnenmilieu vrijkomen, zoals tabaksrook (meeroken), verbrandingsproducten (waaronder door houtstook), koolstofdioxide (CO2), allergenen en (chemische stoffen in) huisstof. Deze stoffen kunnen zich bij onvoldoende ventilatie ophopen. Daardoor zijn de concentraties van deze stoffen in het binnenmilieu vaak hoger dan buiten en kunnen ze gezondheidseffecten veroorzaken.

Gezondheidsgevolgen

Gezondheidsklachten binnenmilieu 2019-2020

Skip chart Gezondheidsklachten binnenmilieu 2019-2020 and go to datatable

Bron: Dusseldorp & Schaap, 2021 Dusseldorp, A., Schaap, M., Milieugerelateerde gezondheidsklachten. Meldingen bij de GGD’en 2019 en 2020., Bilthoven (2021) (Dusseldorp, A., Schaap, M., Milieugerelateerde gezondheidsklachten. Meldingen bij de GGD’en 2019 en 2020., Bilthoven (2021))

Bezorgdheid meest voorkomende klacht over binnenmilieu

Van alle milieugerelateerde gezondheidsklachten die in de periode 2019-2020 bij de GGD Gemeentelijke of Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke of Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst )’en binnenkwamen had 57% (n=4558) betrekking op het binnenmilieu. Bij de klachten over het binnenmilieu betrof het in ruim de helft van de gevallen (53%) een huurwoning. Bezorgdheid is net als voorgaande jaren de meest voorkomende klacht. Daarnaast worden ook problemen met de ademhalingswegen en hinder vaak gemeld. De melders wijzen schimmels, zware metalen, plaagdieren, ventilatievoorzieningen en vocht aan als de belangrijkste oorzaken van de klachten. Bij de zware metalen gaat het vooral om lood in drinkwater (Dusseldorp & Schaap, 2021 Dusseldorp, A., Schaap, M., Milieugerelateerde gezondheidsklachten. Meldingen bij de GGD’en 2019 en 2020., Bilthoven (2021) (Dusseldorp, A., Schaap, M., Milieugerelateerde gezondheidsklachten. Meldingen bij de GGD’en 2019 en 2020., Bilthoven (2021))). In het onderzoek beleving woonomgeving gaf 8,0% van de respondenten in 2024 aan ernstig bezorgd te zijn over de eigen gezondheid door de luchtkwaliteit in huis (Van Poll & Simon, 2025 Van Poll, R., Simon, S.N., Onderzoek Beleving Woonomgeving (OBW) Hinder en slaapverstoring in de woonomgeving 2024 RIVM-rapport 2025-0082, Bilthoven (2025) (Van Poll, R., Simon, S.N., Onderzoek Beleving Woonomgeving (OBW) Hinder en slaapverstoring in de woonomgeving 2024 RIVM-rapport 2025-0082, Bilthoven (2025))). Bezorgdheid wordt beschouwd als gezondheidsklacht. Mensen die dit bij de GGD melden zijn bezorgd over het effect op de gezondheid zonder dat daadwerkelijk sprake is van een gezondheidsklacht. 

Grote variëteit aan klachten en gezondheidseffecten door binnenmilieu

Doordat in het binnenmilieu verschillende stoffen voorkomen die gezondheidsproblemen kunnen veroorzaken, zijn de gezondheidsgevolgen van een slecht binnenmilieu zeer divers en variëren van klachten zoals vermoeidheid, hoofdpijn en geïrriteerde ogen tot (verergering van) astma en hart- en vaatziekten (zie tabel). 

Tabel: Gezondheidseffecten van verschillende binnenmilieufactoren
Binnenmilieu-indicatorGezondheidseffectenMeer informatie
Vocht, schimmels en allergenen
VochtproblemenVeroorzaken en verergeren van ziekten van de ademhalingswegen (Jongeneel et al., 2009 Jongeneel, W. P., van Balen, E. C., Koudijs, E. A., Staatsen, B. A. M., Houweling, D. A., Binnenmilieu. Recente wetenschappelijke ontwikkelingen en beleid op een rij, Bilthoven (2009) (Jongeneel, W. P., van Balen, E. C., Koudijs, E. A., Staatsen, B. A. M., Houweling, D. A., Binnenmilieu. Recente wetenschappelijke ontwikkelingen en beleid op een rij, Bilthoven (2009))).RIVM-website: Vocht in de woning
Schimmel Draadvormige plant die geen bladgroen bevat maar bestaat uit een zwamvlok en zwamdraden. (Draadvormige plant die geen bladgroen bevat maar bestaat uit een zwamvlok en zwamdraden.)Verergeren van ziekten van de ademhalingswegen en allergische reacties (Institute of Medicine, IOM, 2004 Institute of Medicine, IOM, Damp indoor spaces and health, Washington (2004) (Institute of Medicine, IOM, Damp indoor spaces and health, Washington (2004)); Gezondheidsraad, 2007 Gezondheidsraad, Astma, allergie en omgevingsfactoren, Den Haag (2007) (Gezondheidsraad, Astma, allergie en omgevingsfactoren, Den Haag (2007))).RIVM-website: Schimmelproblemen
Lage luchtvochtigheidDroge ogen, huidklachten (Hall & Dusseldorp, 2008 Hall, E. F., Dusseldorp, A., Gezondheidseffecten van een lage relatieve luchtvochtigheid in woningen. Een literatuurstudie, Bilthoven (2008) (Hall, E. F., Dusseldorp, A., Gezondheidseffecten van een lage relatieve luchtvochtigheid in woningen. Een literatuurstudie, Bilthoven (2008))).RIVM-website: Lage luchtvochtigheid
Allergenen

Veroorzaken allergische reacties bij mensen die daarvoor gevoelig zijn.

Verergeren van klachten van astmapatiënten (Jongeneel et al., 2009 Jongeneel, W. P., van Balen, E. C., Koudijs, E. A., Staatsen, B. A. M., Houweling, D. A., Binnenmilieu. Recente wetenschappelijke ontwikkelingen en beleid op een rij, Bilthoven (2009) (Jongeneel, W. P., van Balen, E. C., Koudijs, E. A., Staatsen, B. A. M., Houweling, D. A., Binnenmilieu. Recente wetenschappelijke ontwikkelingen en beleid op een rij, Bilthoven (2009))).

RIVM-website: Allergenen in huis
Verbrandingsproducten
Houtrook (mengsel van o.a. fijnstof Fijn stof is een verzamelnaam voor verschillende deeltjes in de lucht. De grootte van fijn stof-deeltjes is mede bepalend voor de effecten. Fijn stof kleiner dan 10 micrometer in doorsnede wordt PM10 genoemd. Deeltjes kleiner dan 2,5 micrometer heten PM2,5 en deeltjes kleiner dan 0,1 micrometer PM0,1 (ultra fijn stof). In PM10 zit dus ook de deeltjes van PM2,5 en PM0,1. Hoeveel van de verschillende deeltjes vrijkomen hangt onder andere af van de bron. (Fijn stof is een verzamelnaam voor verschillende deeltjes in de lucht. De grootte van fijn stof-deeltjes is mede bepalend voor de effecten. Fijn stof kleiner dan 10 micrometer in doorsnede wordt PM10 genoemd. Deeltjes kleiner dan 2,5 micrometer heten PM2,5 en deeltjes kleiner dan 0,1 micrometer PM0,1 (ultra fijn stof). In PM10 zit dus ook de deeltjes van PM2,5 en PM0,1. Hoeveel van de verschillende deeltjes vrijkomen hangt onder andere af van de bron. ), koolmonoxide, VOS vluchtige organische stoffen  (vluchtige organische stoffen ), PAK Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen) en roet)Geen eenduidigheid over gezondheidsgevolgen van blootstelling aan houtrook (RIVM, 2022 RIVM, Samenvatting Samenwerking Houtrookonderzoek RIVM | TNO | GGD Amsterdam | UU, Bilthoven (2022) (RIVM, Samenvatting Samenwerking Houtrookonderzoek RIVM | TNO | GGD Amsterdam | UU, Bilthoven (2022)); RIVM, 2023 RIVM, Gevolgen van houtrook voor de gezondheid: een update van verkennend literatuuronderzoek, Bilthoven (2023) (RIVM, Gevolgen van houtrook voor de gezondheid: een update van verkennend literatuuronderzoek, Bilthoven (2023))). Houtrook: blootstelling en gezondheidsgevolgen
Tabaksrook en meeroken
  • Algemeen: Irritatie van de ogen en de slijmvliezen in de neus-, mond- en keelholte.
  • Volwassenen: Toename van het risico op longkanker en diverse andere soorten kanker, verschillende hart- en vaatziekten (waaronder beroerte en coronaire hartziekten), diabetes, COPD Chronic obstructive pulmonary disease (Chronische obstructieve longziekten) (Chronic obstructive pulmonary disease (Chronische obstructieve longziekten)) en astma ten opzichte van mensen zonder blootstelling aan tabaksrook in de omgeving.
  • Kinderen: Toename frequentie van wiegendood Plotseling, onverwacht tijdens een slaapperiode overlijden van een kind jonger dan 2 jaar bij wie geen lichamelijke aandoening wordt vastgesteld die het overlijden verklaart. Wiegendood wordt ook wel Sudden Unexpected Death in Infancy (SUDI) genoemd. Onder SUDI vallen ICD-10-code R95 (Sudden Infant Death Syndrome) en ook de volgende ICD-10-codes: R96, R98, R99, W75, W78, W79. (Plotseling, onverwacht tijdens een slaapperiode overlijden van een kind jonger dan 2 jaar bij wie geen lichamelijke aandoening wordt vastgesteld die het overlijden verklaart. Wiegendood wordt ook wel Sudden Unexpected Death in Infancy (SUDI) genoemd. Onder SUDI vallen ICD-10-code R95 (Sudden Infant Death Syndrome) en ook de volgende ICD-10-codes: R96, R98, R99, W75, W78, W79.) en luchtwegsymptomen, en een grotere kans op (ernstige) luchtweginfecties en astma. Meeroken tijdens zwangerschap verhoogt de kans op een doodgeboorte,  een vroeggeboorte, een laag geboortegewicht en aangeboren afwijkingen (zie Gezondheidsgevolgen van roken voor meer details en literatuurreferenties).

Gezondheidsgevolgen van roken

 

Roet en fijn sfofVeroorzaken en verergeren van ziekten van de ademhalingswegen en hart- en vaatziekten (RIVM, 2013 RIVM, RIVM-Dossier ‘Fijn stof ’, hoofdstuk 4 Effecten, Bilthoven (2013) (RIVM, RIVM-Dossier ‘Fijn stof ’, hoofdstuk 4 Effecten, Bilthoven (2013))).

Gezondheidseffecten van fijn stof

RIVM-website: Verbrandingsproducten

Stikstofdioxide

Kan luchtwegklachten en –aandoeningen verergeren en mogelijk veroorzaken.

Verhoogde gevoeligheid voor infecties (Jongeneel et al., 2009 Jongeneel, W. P., van Balen, E. C., Koudijs, E. A., Staatsen, B. A. M., Houweling, D. A., Binnenmilieu. Recente wetenschappelijke ontwikkelingen en beleid op een rij, Bilthoven (2009) (Jongeneel, W. P., van Balen, E. C., Koudijs, E. A., Staatsen, B. A. M., Houweling, D. A., Binnenmilieu. Recente wetenschappelijke ontwikkelingen en beleid op een rij, Bilthoven (2009))).

Gezondheidseffecten van stikstofdioxide

RIVM-website: Verbrandingsproducten

 

KoolmonoxideHoofdpijn, vermoeidheid, duizeligheid. Een hoge concentratie kan leiden tot bewusteloosheid en in het ergste geval overlijden. Sinds 2018 stierven in Nederland circa 4 mensen per jaar aan een koolmonoxidevergiftiging (CBS Doodsoorzakenstatistiek, via StatLine, 2025). RIVM-website: Verbrandingsproducten
Overig
AsbestBlootstelling aan hoge concentraties asbest kan leiden tot de aandoeningen maligne mesothelioom (longvlies-, buikvlieskanker), asbestose (asbestlong) en (in samenhang met roken) longkanker (Dusseldorp & van Bruggen, 2007 Dusseldorp, A., van Bruggen, M., Gezondheidkundige advieswaarden binnenmilieu, een update, Bilthoven (2007) (Dusseldorp, A., van Bruggen, M., Gezondheidkundige advieswaarden binnenmilieu, een update, Bilthoven (2007)); Gezondheidsraad, 2010 Gezondheidsraad, Asbest: Risico’s van milieu- en beroepsmatige blootstelling, Den Haag (2010) (Gezondheidsraad, Asbest: Risico’s van milieu- en beroepsmatige blootstelling, Den Haag (2010))). RIVM-website: Asbest
Chemische stoffen in huisstofDe meeste stoffen in huisstof vormen geen risico voor de gezondheid. Bepaalde metalen, vlamvetragers, weekmakers en PAK's Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen) kunnen dat in bepaalde situaties wel hebben. Zie hiervoor RIVM-website: Chemische stoffen in huisstofRIVM-website: Chemische stoffen in huisstof
PUR-schuimGezondheidsklachten als neusklachten, rode ogen, moeilijke ademhaling, huidverandering en astmatische effecten door een allergische reactie.RIVM-website: PUR-schuim
Radon en thoronHonderden sterfgevallen door longkanker per jaar (Smetsers et al., 2015 Smetsers, R. C. G. M., Blaauboer, R. O., Dekkers, F., van der Schaaf, M., Slaper, H., Radon en thoron in Nederlandse woningen vanaf 1930. Resultaten RIVM-meetcampagne 2013-2014, Bilthoven (2015) (Smetsers, R. C. G. M., Blaauboer, R. O., Dekkers, F., van der Schaaf, M., Slaper, H., Radon en thoron in Nederlandse woningen vanaf 1930. Resultaten RIVM-meetcampagne 2013-2014, Bilthoven (2015))). Vooral rokers lopen een risico, omdat roken het effect van radon versterkt (Gezondheidsraad, 2007 Gezondheidsraad, Astma, allergie en omgevingsfactoren, Den Haag (2007) (Gezondheidsraad, Astma, allergie en omgevingsfactoren, Den Haag (2007))).

Gezondheidsgevolgen van ioniserende straling 

RIVM-website: Radon en thoron in gebouwen

Slechte ventilatieVerhoogde kans op gezondheidseffecten door ophoping van schadelijke stoffen. Dit kan leiden tot vermoeidheid, hoofdpijn, geurhinder (sick building syndrome), verhoogde kans op overdracht van infectieziekten en vermindering van leerprestaties (Jongeneel et al., 2009 Jongeneel, W. P., van Balen, E. C., Koudijs, E. A., Staatsen, B. A. M., Houweling, D. A., Binnenmilieu. Recente wetenschappelijke ontwikkelingen en beleid op een rij, Bilthoven (2009) (Jongeneel, W. P., van Balen, E. C., Koudijs, E. A., Staatsen, B. A. M., Houweling, D. A., Binnenmilieu. Recente wetenschappelijke ontwikkelingen en beleid op een rij, Bilthoven (2009))).RIVM-website: Ventilatie
Te hoge temperatuur in de zomer 

Uitdroging en gezondheidsproblemen zoals hoofdpijn, (ongewone) vermoeidheid, duizeligheid, concentratieproblemen en hartproblemen.

Verhoogd risico op gezondheidsklachten bij ouderen, kinderen en mensen met diabetes mellitus, overgewicht Er is sprake van overgewicht bij een Body Mass Index (BMI) ≥ 25 kg/m2 (Er is sprake van overgewicht bij een Body Mass Index (BMI) ≥ 25 kg/m2 ) en hart-, vaat- en longaandoeningen (Hagens & van Bruggen, 2014 Hagens, W. I., van Bruggen, M., Nationaal Hitteplan: versie 2015. RIVM Briefrapport 2014-0051, Bilthoven (2014) (Hagens, W. I., van Bruggen, M., Nationaal Hitteplan: versie 2015. RIVM Briefrapport 2014-0051, Bilthoven (2014))).

RIVM-website: Klimaat en gezondheid

RIVM-website: Hitte

RIVM-website: Thermisch comfort

VOS (bijvoorbeeld formaldehyde)Veroorzaakt allerlei klachten zoals hoofdpijn, vermoeidheid en irritatie van de slijmvliezen (neus, keel en ogen) (Jongeneel et al., 2009 Jongeneel, W. P., van Balen, E. C., Koudijs, E. A., Staatsen, B. A. M., Houweling, D. A., Binnenmilieu. Recente wetenschappelijke ontwikkelingen en beleid op een rij, Bilthoven (2009) (Jongeneel, W. P., van Balen, E. C., Koudijs, E. A., Staatsen, B. A. M., Houweling, D. A., Binnenmilieu. Recente wetenschappelijke ontwikkelingen en beleid op een rij, Bilthoven (2009))) en geurhinder, mogelijke relatie met sick building syndrome (SBS).RIVM-website: Vluchtige organische stoffen

  • M.M. Harbers, red. (RIVM)