Meer fijnstof bij steden, grote veestallen en industrie

Op de kaart is te zien hoeveel fijnstof er gemiddeld in de lucht zat in Nederland in 2020. Het gaat om PM10 Stofdeeltjes (Particulate Matter) met een diameter kleiner dan 10 µm (fijn stof). (Stofdeeltjes (Particulate Matter) met een diameter kleiner dan 10 µm (fijn stof).): deeltjes die kleiner zijn dan 10 micrometer. Hoe minder fijnstof hoe beter de luchtkwaliteit. Op de kaart lichten de steden als gele en oranje vlekken op. Op deze plekken zit er meer fijnstof in de lucht dan op andere plekken. Dit komt doordat verkeer een bron van fijnstof is. Ook veestallen, industrie en houtstook zijn mogelijke bronnen (RIVM 2021RIVM, Fijnstof 2019 (PM10), Bilthoven (2021)).

Grootste deel van Nederland voldoet aan WHO advieswaarde

De jaargemiddelde grenswaarde voor PM₁₀ is 40 µg/m³. De advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie liggen een stuk lager; 20 µg/m³ (Kenniscentrum InfoMil). Met uitzondering van verkeersbelaste plekken en grote havengebieden benaderen de meeste plekken in Nederland de WHO advieswaarde. Lokale verhogingen door landbouwstallen zijn voornamelijk te zien in Noord-Brabant, Limburg en Gelderland.

Alleen langs drukke verkeerswegen overschrijding van de norm

De concentratie van stikstofdioxide (NO₂) bleef in 2020 in het overgrote deel van Nederland onder de norm van de Europese Unie voor het jaargemiddelde; 40 µg/m³ (Kenniscentrum InfoMil). De kaart geeft een beeld van de jaargemiddelde concentratie van stikstofdioxide in 2020. Drukke (snel)wegen zijn als een rode lijn te herkennen op de kaart. Daar zit veel stikstofdioxide in de lucht. Ook in steden zie je hogere concentraties. Dit komt doordat stikstofdioxide in uitlaatgassen van verkeer zit. Ook industrie is een mogelijke bron (RIVM 2021RIVM, Stikstofdioxide 2019 (NO2), Bilthoven (2021)).

Hoge geluidbelasting in de Randstad

De kaart geeft de gecumuleerde geluidbelasting door weg- en railverkeer, luchtvaart, industrie en windturbines in Nederland weer in het aantal dB Decibel. Logaritmische eenheid die vooral gebruikt wordt voor de aanduiding van geluidssterkte. (Decibel. Logaritmische eenheid die vooral gebruikt wordt voor de aanduiding van geluidssterkte.)(A). De grootste geluidbelasting treedt op nabij wegen, spoorwegen en de aan- en uitvliegroutes bij Schiphol. Wegverkeer veroorzaakt de meeste geluidhinder. Vanwege het lokale karakter van geluid zijn de wegen en spoorwegen met de hoogste geluidbelasting apart herkenbaar. Uit het jaarlijkse Onderzoek Beleving Woonomgeving blijkt dat in 2020 12,9% van alle inwoners van Nederland van 16 jaar en ouder ernstige hinder door geluid van wegverkeer ondervindt. Vooral  motoren en brommers waren grote bronnen van ernstige geluidhinder door wegverkeer. Daarnaast ondervond 5,6% ernstige hinder door geluid van vliegverkeer en 2,4% door geluid van railverkeer (van Poll & Simon 2021van Poll, R, Simon, S.N., Ernstige hinder en slaapverstoring in Nederland – Onderzoek Beleving Woonomgeving (OBW) 2020. Hinder in tijden van corona, Bilthoven (2021)). 

Leefbaarheid meeste Nederlandse gemeenten goed

De kaart toont de leefbaarheid per gemeente, zoals gemeten met de Leefbaarometer. Het grootste deel van de Nederlandse gemeenten scoort goed. De Leefbaarometer laat zien dat naarmate de stedelijkheid minder groot is, de leefbaarheid van het gebied door bewoners beter wordt gewaardeerd. Behalve voor het kenmerk voorzieningen geldt: hoe stedelijker, hoe ongunstiger de score (Leidelmeijer & Mandemakers 2022Leidelmeijer, K., Mandemakers, J., Leefbaarheid in Nederland 2020 Een analyse op basis van de Leefbaarometer 3.0, Amsterdam (2022)). Bij dorpen in krimpregio’s zijn de laatste jaren meer voorzieningen verdwenen, maar de bewoners zijn alsnog zeer positief over de leefbaarheid in hun woonplaats (Reches & Meere 2022Reches, L., Meere, F., Het platteland in beeld Leyla Reches Freek de Meere Aandacht voor de veiligheid en leefbaarheid, Utrecht (2022)).  Het gaat steeds beter met de leefbaarheid in Nederlandse steden en dorpen. Tegelijkertijd zijn er wijken en buurten waar de leefbaarheid structureel onder druk staat en bewoners ontevreden zijn over de eigen leefomgeving. Zie de Leefbaarometer voor kaarten op wijk- en buurtniveau.

Wat is de Leefbaarometer?

De Leefbaarometer is een instrument waarmee een inschatting wordt gegeven van de leefbaarheid zoals bewoners die ervaren. Het instrument doet dat op basis van allerlei feitelijke kenmerken van gebieden – zoals criminaliteit en overlast, voorzieningen, fysieke kenmerken van de woonomgeving en bevolkingssamenstelling.